Een positief pedagogisch klimaat en schoolklimaat als voorwaarde voor leren
Leerlingen, docenten en de schoolleiding benadrukken het belang van een goede relatie. Docenten doen dat vooral door duidelijke kaders te stellen, op een open en volwassen manier met leerlingen te communiceren en leerlingen deelgenoot te maken van hun eigen leven. Leerlingen geven aan dat er wederkerigheid ontstaat, waardoor leerlingen bereid zijn te werken en kunnen reflecteren op waarom ze doen zoals ze doen.
In ons onderzoek komen de volgende aspecten van een positief pedagogisch klimaat naar voren:
- Nabijheid en betrokkenheid en
- Regels en structuur
Nabijheid en betrokkenheid
Nabijheid en betrokkenheid zorgen ervoor dat leerlingen zich veilig, gezien en serieus genomen voelen. Nagenoeg alle leerlingen, docenten en schoolleiders in ons onderzoek noemen het pedagogisch klimaat of schoolklimaat als voorwaarde om tot leren te komen.
- Het lijkt er op dat vooral nabijheid en betrokkenheid belangrijke factoren zijn. Dat betekent dat docenten en de schoolleiding oprechte interesse tonen in elkaar en de leerlingen.
- Leerlingen geven als voorbeeld dat docenten ook persoonlijke verhalen uitwisselen en vragen naar persoonlijke omstandigheden van leerlingen die het leren mogelijk belemmeren.
Duidelijke regels en structuur
Duidelijke regels en structuur dragen bij aan een rustig leerklimaat. Denk hierbij aan afspraken over hoe je je in de school gedraagt, wat je met je telefoon doet tijdens de les en hoe je met materialen en elkaar om gaat. Leerlingen en docenten geven aan dat dergelijke regels een positieve invloed hebben op het leerlingengedrag. Hierdoor is er rust en ontstaat een omgeving waarin leerlingen tot leren kunnen komen.
Het resultaat: betrokkenheid en wederkerigheid
Door een positief pedagogisch klimaat te scheppen, weten docenten hoe ze goed in kunnen spelen op de behoefte(n) van leerlingen. Dat maakt dat leerlingen zich veilig, gezien en serieus genomen voelen. Er ontstaat een klimaat in de school waar leerlingen, docenten en de schoolleiding zich voor elkaar willen inspannen. Een waarderend klimaat waarin leerlingen en docenten vertrouwen krijgen in het eigen kunnen.
Uit de literatuur
Een reviewstudie 'De invloed van affectieve leraar-leerlingrelaties op het schools leren van leerlingen' van Roorda, Koomen, Spilt en Oort (2014) laat eveneens zien dat een positieve affectieve relatie (nabijheid) tussen leerlingen en docenten een duidelijke relatie heeft met betrokkenheid van leerlingen en leerprestaties.
Het belang van nabijheid is ook in ander onderzoek aangetoond. Genoemde studie geeft aan dat leraren door emotionele verbondenheid en het stellen van regels tegemoet kunnen komen aan de basisbehoefte van leerlingen om een relatie aan te gaan (Roorda e.a., 2014: p. 98).
Docenten dragen door hun handelen bij aan het versterken van een positief pedagogisch klimaat. Het gaat dan bijvoorbeeld om het uiten van realistische verwachtingen, regels stellen, structuur bieden en feedback geven. Zie bijvoorbeeld de 'Casestudie naar drie succesvolle Rotterdamse basisscholen in kwetsbare wijken' van Klooster en Omloo, 2020.