Leiderschap in een professionele cultuur

Onderwijsontwikkeling

Vanuit duidelijke kaders en gedragen doelen samen werken aan onderwijsontwikkeling. Hierbij gaat het om aspecten als het scheppen van een veilige sfeer en positieve onderlinge verhoudingen, en het koesteren van hoge verwachtingen en prestatiegerichtheid.

Het onderzoek laat zien dat afdelingen met hoge leerresultaten:

• een sterke onderwijskundige sturing kennen met duidelijke kaders
• docenten hebben die vanuit eenzelfde visie aan gezamenlijke doelen werken
• een cultuur hebben waarbij docenten samen werken aan kwaliteitsverbetering en de teams/vakgroepen daar ook expliciet verantwoordelijkheid voor krijgen
• voortdurend doelen evalueren en bijstellen

Het resultaat

De verwachtingen zijn duidelijk, docenten ervaren vertrouwen en ruimte. Mede door de duidelijke kaders en de geleidelijke, op evaluatie gebaseerde, ontwikkeling van het onderwijs, weten docenten goed wat van hen verwacht wordt. Schoolleiders nemen in dat geval een ondersteunende en faciliterende rol (‘wat hebben jullie nodig?’). Dat maakt dat docenten vertrouwen en ruimte ervaren om in het onderwijs keuzes te maken die de leerlingen op dat moment ten goede komen. Dit versterkt als het ware het eerder genoemde klimaat in de school als belangrijke factor: door deze keuzes te maken ervaren leerlingen des te meer dat ze gezien worden en serieus genomen worden.

Uit de literatuur

Het Internationale PISA-onderzoek benoemt onderstaande kenmerken van schoolleiders die de leeromgeving in de school positief beïnvloeden (OECD, 2015).

Deze schoolleiders:

• formuleren een missie, visie en doelen
• betrekken docenten bij besluitvorming
• stimuleren samenwerking tussen docenten
• stimuleren een positief schoolklimaat en positief gedrag
• werken planmatig aan professionele ontwikkeling
• benoemen standaarden voor de lespraktijk
• werken samen met docenten aan het curriculum en de toets- en lespraktijk
• maken in het curriculum ruimte voor persoonlijke en sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen
• betrekken ouders en de lokale gemeenschap bij de school

Een recente studie van McKinsey 'Een verstevigd fundament voor iedereen'  in opdracht van OCW benoemt 10 factoren die bovengemiddeld presterende scholen toepassen. Deze komen voor een belangrijk deel overeen met de factoren in het onderzoek van de inspectie:

1. Continue verbetercultuur

Schoolleiders, leraren en onderwijsassistenten leren wekelijks van en met elkaar om stap voor stap het onderwijs te verbeteren. Denk hierbij aan het bezoeken van lessen, het samen ontwerpen van lessen en het delen van feedback. De nadruk ligt hierbij op het effect van de leraar op het handelen van de leerlingen en niet op het handelen van de leraren op zich.

2. Richting en verantwoording

Visie is duidelijk gedefinieerd voor schoolbestuur, schoolleiders, leraren en ondersteunend personeel. De visie omvat duidelijke doelen en richting voor continue verbetering. Schoolleiders zijn in staat om deze te vertalen naar implementatieplannen met duidelijke doelen.

3. Leiderschap en uitvoering

De organisatie heeft de juiste (leiderschaps)capaciteiten, schaal en cultuur om succesvol te zijn.

4. Financiële keuzes

Heldere doelstellingen zijn de drijfveren van financiële keuzes die transparant zijn voor de hele organisatie en vertaald worden op elk niveau.

5. Schoolklimaat

De cultuur binnen de school ondersteunt leerlingen en medewerkers om het beste uit zichzelf te halen door het creëren van een ordelijke omgeving en het motiveren van leraren en leerlingen om hoge verwachtingen waar te maken.

6. Begeleiding en methoden

De school biedt leerlingen ondersteuning en uitdaging op hun eigen niveau met effectieve methoden.

7. Digitale oplossingen

Digitale oplossingen ondersteunen docenten bij administratieve taken en de lesvoorbereiding.

8. Personeelsbeleid

De school trekt sterke collega’s aan, maakt hen nog beter en weet hen vast te houden.

9. Professionalisering en vaardigheden

De rolbeschrijving inclusief verantwoordelijkheden wordt voortdurend actueel gehouden en bijgesteld op basis van nieuw gevraagde vaardigheden (zoals digitale geletterdheid).

10. Ondersteuning van personeel

Schoolbestuurders en schoolleiders zijn voortdurend op de hoogte van de ontwikkeldoelen van alle leerkrachten en overig personeel en deze worden gebruikt als basis voor individuele coaching.

Dit internationaal vergelijkende onderzoek Balanced Leadership brengt leiderschapspraktijken bij veel van deze genoemde factoren overzichtelijk in beeld (Waters, Marzano en McNulty, 2003: p. 9-12).