Podcast Wat vraagt de nieuwe burgerschapswet van scholen?

• 0:03 - 0:41
Daan Jansen woordvoerder bij de Onderwijsinspectie: 
Burgerschap is een van de basisvaardigheden die leerlingen op school of de opleiding bijgebracht moeten worden. Maar wat is burgerschap precies? Waarom is het zo belangrijk? En wat moeten scholen van de nieuwe wet die onlangs van kracht werd? Maar ook hoe kijkt de toezichthouder ernaar? Dat bespreken we samen met vertegenwoordigers uit het onderwijsveld in deze eerste Inspectie van het Onderwijs Podcast. Welkom Mijn naam is Daan Jansen en ik ben woordvoerder bij de Onderwijsinspectie. Sinds 1 augustus 2021 is in het funderend onderwijs de herziene wettelijke opdracht voor scholen tot bevordering van burgerschap in werking.

• 0:42 - 1:14 
Ook in het mbo geldt een wettelijke eis om burgerschap te bevorderen. De aanscherping van de wettelijke eisen valt samen met de introductie van het vernieuwde toezicht. Wat deze ontwikkelingen betekenen, bespreken we vandaag in deze podcast. Dat doen we met vier gasten hier aan tafel twee euh, collega's van de inspectie en twee euh, colle of eigenlijk ook collega's uit de onderwijspraktijk mag je zo wel zeggen toch? Jazeker. We beginnen hier aan mijn linkerzijde. Euh, Rozerin Top. Euh, jij bent leerkracht op de Jan Ligthart School, een basisschool in de Schilderswijk in Den Haag. Op welke manier ben jij met burgerschap bezig?

• 1:15 - 1:34 
Rozerin Top: Ja, allereerst ben ik natuurlijk een burger in de samenleving en ik heb altijd het gevoel gehad dat ik een positieve bijdrage moest leveren aan de samenleving. Vandaar ook dat ik leerkracht bij gaan worden. En binnen mijn team houd ik me bezig met het vormgeven van burgerschap als onderwijs. Als chance agent.

• 1:35 - 1:39 
Daan Jansen: Ok, dus dus meer dan een gemiddelde collega, betrokken bij burgerschap?

• 1:39 - 1:39 
Rozerin Top: Ja zeker

• 1:40 - 1:52 
Daan Jansen: Ok, dank je wel. We gaan naar jouw overzijde. Daar zit uh Rob Aarts. Hij is directeur van het Vak College in Helmond, een school voor beroepsonderwijs in het zuiden des lands. Welke rol speelt burgerschap Euh, in jouw werk?

• 1:53 - 2:20 
Rob Aarts: Ja, je zegt het al, ik ben directeur. Euh, dat betekent dat ik een uh ben eigenlijk ook een opdracht heb om te zorgen dat dit uh uh vorm krijgt binnen je school en uhm. Dat doe ik overigens ook wel met een met een met een bepaalde passie, omdat ik het belangrijk vind dat leerlingen hiermee bezig zijn. Uhm, om daar naar te kijken, mooi. Ik ben onder andere daarom het onderwijs in gegaan. Dus dat uh, dat wel en wel een motor voor de de collega's om hiermee aan de slag te gaan.

• 2:21 - 2:31 
Daan Jansen: Ja, heel goed belangrijke onderwerpen dus. Bonus burgerschap. Uh nog komen uit bij Laurens de Croes. Uh inspecteur uh van de Onderwijsinspectie. Wat doe jij in jouw werk met dit thema?

• 2:32 - 2:41 
Laurens de Croes: De inspectie wil met ons toezicht bijdragen aan goed onderwijs en dat betekent ook goed burgerschapsonderwijs en ik mocht ook projectleider zijn van een thema onderzoek naar burgerschap, waar Rob ook ervaring mee heeft gehad.

• 2:42 - 2:55 
Daan Jansen: Oké, we gaan jou zometeen ook nog horen. En last but not least Anne Bert Dijkstra. En jij bent niet alleen hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, maar zit hier ook namens de inspectie. Euh, hoe hou jij binnen de inspectie bezig met burgerschap?

• 2:56 - 3:18 
Anne Bert Dijkstra: Euh, Laurens zei het al. De inspectie houdt toezicht op de kwaliteit van het onderwijs, probeert de kwaliteit van het onderwijs te stimuleren en dat doen we onder meer op basis van de wet. Jij noemde en deelt daarin dat er met ingang van 1 augustus van dit jaar een nieuwe wet is. Dus denken we als inspectie na over hoe kun je dat toezicht het beste inrichten? En dat is een van de dingen waarmee ik me beziggehouden heb.

• 3:18 - 3:20 
Daan Jansen: Ook voor de inspectie verandert wat.

• 3:20 - 3:33 
Anne Bert Dijkstra: Uh, zeker bij wet. En dat is voor de inspectie ook niet per se een makkelijke opgave. Want ja, burgerschap, we gaan het erover hebben nu is een complex thema. Dus uh, hoe kun je het gesprek daarover op een goede manier voeren tussen scholen en inspecteurs?

• 3:33 - 4:04 
Daan Jansen: En laten we dat goede gesprek alvast hier gaan voeren? Uhm, we weten eigenlijk dat het afgelopen jaar eigenlijk wel een jaar is geweest waar burgerschap veelvuldig in het nieuws was. Daar laten we straks nog wat fragmenten horen van uh vanuit de radio. Uh Anne Bert, ik hoor jou vaak zeggen dat burgerschap belangrijk is en onze inspecteur generaal Alida Oppers uh schaart het ook onder de basisvaardigheden van het onderwijs, een speerpunt van de inspectie. Dus als burgerschap als fundament uh in het onderwijs, naast taal en rekenvaardigheid. Uhm. Maar kun je het simpel uitleggen, wat is burgerschap dan?

• 4:06 - 4:37 
Anne Bert Dijkstra: Met het gevaar dat ik het al te simpel zeg, Burgerschap is ga op een beetje een fatsoenlijke manier met elkaar om of hetzelfde. Op een andere manier gezegd je wil zelf leven op de manier zoals jij je leven graag inricht. Geef die ruimte ook aan anderen. En dat heeft natuurlijk allerlei vormen in het klein. In de klas, in de straat, in het openbaar vervoer, de publieke ruimte en in het groot natuurlijk. Ook als we samen beslissingen moeten nemen over bijvoorbeeld het milieu en duurzaamheid. Ja, dan ben je het niet over eens per se.
Hoe neem je dan samen als land goede beslissingen? Nou, de democratie hebben we daar voor. Daar is ook een belangrijk domein als het gaat over burgerschap.

• 4:46 - 4:53 
Daan Jansen: Nou, je hebt in ieder geval het duidelijk uitgelegd. Ik zie ook Rozerin een beetje knikken. Uhm, kun je dat nog aanvullen of ben je het daarmee eens?

• 4:54 - 5:06 
Rozerin: Ja, ik ben het daar zeker mee eens. Ik denk ook dat het super belangrijk is dat mensen een positieve bijdrage leveren aan de samenleving. Uhm en rekening houden met elkaar. Dus ik ben het zeker met Anne Bert eens.

• 5:07 - 5:10 
Daan Jansen: Ok Rob, wat het belang van burgerschapsonderwijs?

• 5:12 - 5:42 
Rob Aarts: Nou ja. Of je burgerschapsonderwijs, we kennen het vak overigens niet, Euh, het zit heel erg verweven in wat we doen en het is hier aan tafel eigenlijk al gezegd je wil, je wil uhm en leerlingen. Euh. De basis meegeven waarmee ze een volgende stap in hun loopbaan in hun leven kunnen maken, waarbij ze rekening houden met elkaar en waarbij ze de solidariteits gedachten ook achter daar zit in vrijheids.
En wat is vrijheid bijvoorbeeld? En hoe ga je daarmee om met elkaar en en en hoe ga je om met verschillende meningen en luisteren naar elkaar? Daar zitten ook heel veel. Uhm, zeg maar gewoon attitude zit erbij. Van luister nou eens naar elkaar en praat eens met elkaar, schreeuw nu niet. Uhm. En dat is het feitelijk verwezen in, in en in het onderwijs en wat je de hele dag doet. En dat vind ik meer burgerschapsonderwijs nog en dat je dan naar accenten legt op thema's of op onderdelen in een vak. Ja dat. Dat zijn dan extra bouwstenen omdat duidelijk te maken.

• 6:14 - 6:20 
Daan Jansen: Ja Rob Aarts: en dat is voor mij veel meer, dat is voor mij echt het burgerschapsonderwijs zoals ik er tegenaan kijk.

• 6:20 - 6:31 
Daan Jansen: Ja en uhm Laurens, jij bent euh. een tijdje geleden ook bij veel scholen geweest om burgerschapsonderwijs te onderzoeken. Zie je dat ook terug dat het zo altijd zo verweven is door de hele school heen?

• 6:32 - 6:50 
Laurens de Croes: Nou ik. Ik zou zeggen ik wou dat we dat terugzagen volgens mij in het algemeen. Alle scholen doen wel wat. En daar ligt precies waar deze wet bij helpt. Want gewoon wat doen incidenteel één keer per jaar. Dat is te weinig. Er is meer nodig dat volgens mij ook precies wat Rob zegt. En we zien dat dus nog te weinig, terwijl juist dat die samenhang, dat zou je terug willen zien.

• 6:50 - 6:54 
Daan Jansen: En het is ook niet een een een vak. Het is. Het is iets wat door de hele school

• 6:54 - 7:29 
Rob Aarts: Ik heb zelfs wel eens letterlijk gezegd. Eigenlijk zit het in je genen van een docent. Je bent. Je bent zo bezig met uhm en ontwikkeling van kinderen van van leerlingen en ze daarbij te ondersteunen en te helpen. En en en je geeft daar een stuk richting aan in waarde vrij. En overigens ik vind altijd dat dat ook zo waardevrij moet, want je mag zeggen wat je vindt, maar ook nadenken over wat je gezegd hebt. En en en weet je als er een ruzie is in de school. Hoe lossen we dit op met elkaar? Heb je zulke regels voor met het dat, dat voor leven en dat met elkaar leven?

Dat dat dus feitelijk wat je? Daarmee ga je in een soort natuurlijk proces die overdracht doen en wan van ja, een goed leven.

• 7:37 - 8:08 
Anne Bert Dijkstra: Ja, ik denk dat dit ook een mooie illustratie is van hoe de wetgever naar burgerschap kijkt. In de wet is een groot accent gelegd op. Scholen kunnen burgerschap invullen op een manier die past bij hoe ze zelf over onderwijs denken, bij wat hun idealen zijn bij de leerlingen en wie onderwijs geeft en dat betekent. Het kwam al langs dat er verschillende manieren zijn waar burgerschap, euh, aandacht kan krijgen. Als ik het even met wat begrippen samenvat, dan gaat het over hoe je pedagogisch als leraar in de school rondloopt.
Het gaat over school klimaat. Het gaat ook over les inhouden. Rob gaf daar net al een euh, al een voorbeeld van. Al die onderdelen zijn belangrijk en de vraag wil je een apart vak inrichten of niet? In het voortgezet onderwijs is maatschappijleer natuurlijk belangrijk. Ik denk ook dat er best iets te zeggen is voor ook specifieke plaatsen waar aspecten van burgerschap aan de orde komen, wat een risico is. Als we het allemaal doen en niemand verantwoordelijk is, gebeurt het dan wel? Daan Jansen: Ja ja Anne Bert Dijkstra: maar scholen kunnen dat invullen op de manier zoals past bij de school.

• 8:41 - 9:13 
Daan Jansen: Om burgerschap nog iets meer euh ja, duidelijk te maken wat dat dan is, heb ik een paar fragmenten van de radio uitgezocht waar eigenlijk uh, burgerschap in de actualiteit een uh een rol speelt. Uhm. Helaas is dit een schokkend voorbeeld uit Frankrijk, waar burgerschap en onderwijs wereldnieuws werd. Wij herinneren ons allemaal de moord op de Franse geschiedenisleraar Samuel Paty euh, vanwege de inhoud van zijn lessen over verdraagzaamheid, vrijheid van meningsuiting en verschillende religies. Dat leidde ook in Nederland tot reacties. Dus laten we even naar een Radio 1 fragment van toen luisteren.

• 9:14 - 9:19 
Fragment Frans nieuws
Radiofragment; Lesgeven is het belangrijkste vak dat er is. Alles draait om onderwijs. Dat zegt een man die is afgekomen op een van de vele herdenkingen in Frankrijk de afgelopen dagen voor de vermoorde leraar Samuel Paty. Politici gaan niets veranderen, zegt hij. Het is onderwijs, kinderen en volwassenen overtuigen. De wereld kan niet zo blijven als die is.

• 9:40 - 10:18 
Fragment Frans nieuws. Mark Rutte: We hebben na de brute moord op Samuel Paty ook aan het Nederlandse onderwijs geluiden gehoord dat die vrijheid onder druk staat. Een oud docent maatschappijleer en docente opleider schreef over de didactische kracht van de spotprent en hoe extra gemotiveerd hij sinds vorige week is om daarmee nieuw lesmateriaal te ontwikkelen.
Maar hij schrijft ook. Ik weet niet of ik dat nog durf en dat kunnen we en dat mogen we niet laten gebeuren. Een andere docent maatschappijleer zei het als volgt. Het is mijn taak om kinderen te leren over dit soort onderwerpen te praten. Hoe jonger, hoe beter. We moeten ons niet de mond laten snoeren.

• 10:42 - 10:50 
Daan Jansen: Rozerin Als je dit hoort, herken je dat dan die ja, die dubbelheid in in wat je vindt, dat je moet doen en de vrijheid die je voelt om dat te doen als docent?

• 10:52 - 11:16 
Rozerin: Ja, herken ik, maar ik denk dat uhm dat alle andere leerkrachten in het primair onderwijs of gewoon in het onderwijs over het algemeen met mij kunnen meepraten over dat het niet zo makkelijk is als dat wordt gezegd. Want het zijn gevoelige onderwerpen. En uhm, vooral als een school geen visie vorming heeft met betrekking tot burgerschap. Voel je je als leerkracht soms wel alleen daarin dus euh.

• 11:17 - 11:20 
Daan Jansen: Dus daarom is het ook belangrijk dat dat er beleid is 

• 11:20 - 11:23 
Rozerin: zeker. En daarom is het echt heel erg belangrijk dat er beleid is. Inderdaad.

• 11:23 - 11:26 
Daan Jansen: Ok. Euh. Ik zie je knikken Laurens. Euh.

• 11:26 - 11:43 
Laurens de Croes: bij die visie vorming moet ik ook aan het onderzoek denken omdat je dan je praat met leraren over hoe ga je om met gevoelige onderwerpen? En juist dan merk je dat als die visie ontbreekt, leraren ook van elkaar niet goed weten wat er gebeurt en daardoor euh, eigenlijk ook zelf onzekerder worden omdat en steeds minder durven te handelen. Dus ik denk dat het heel mooi is dat je die visie vorming noemt als uitgangspunt.

• 11:43 - 11:52 
Daan Jansen: Ja ja. En in hoeverre hebben we dat onderwijs dan nodig om ja dit bespreekbaar te houden en niet in een situatie te belanden, zoals in Frankrijk? Rob?.

• 11:56 - 12:27 
Rob Aarts: Nou ja, goed. Uhm, onder de plek waar men waar leerlingen samenkomen of waar, waar, waar, waar mensen samenkomen. Onderwijs is een ontzettend belangrijke ontmoetingsplek. Uh, waar dit soort zaken bij elkaar komen en waar je juist de de mogelijkheid hebt een en en ook de kracht uit kunt halen omdat je juist met leerlingen uh uh uh bespreekbaar te maken. Dus in die zin is dat ja vrij logisch dat dat wij daar als onderwijs onze aandacht aan besteden. Uhm en ik zie dat.
Daar gaat het me vooral om en ik wil even terugkomen op wat wat zij zeiden is. Het gaat om visie en ik ben zelf schoolleider en ik. Ik heb natuurlijk dagelijks mee te maken en ik merk inderdaad hoe belangrijk het is dat je dat je vanuit je schoolleiding zegt. En we gaan bijvoorbeeld geen gesprek uit de weg en je hebt mijn steun en we hebben het dan met elkaar over hoe je dat doet.

• 12:45 - 12:46 
Daan Jansen: Hoe moeilijk dat gesprek ook is.

• 12:46 - 13:15 
Rob Aarts: Moeilijk dat gesprek ook is. En als dat lastig is, dan kun je nog hulptroepen vinden en in in je omgeving en je netwerk. Er zijn mensen die daar beter in en in de weg. Maar ga niet uit de weg en uhm. Dat is bijna eng om te horen, ook in het in t voorbeeld wat je hoort. Want dan? Dan ja dan. Dan gaan we dingen wegstoppen en dan gaan we dus echt problemen krijgen. En dat moet je als onderwijs en als docenten nooit goed vinden. Maar zorg wel ook inderdaad dat die docent gesteund is en dat ie wat die dat ook kan doen.

• 13:15 - 13:36 
Daan Jansen: Ja, we Anne-Bert in Nederland Dat ook gezien dat een docent uiteindelijk uh ben ja ondergedoken is vanwege het ophangen van een cartoon in de klas. Die hing er al lange tijd begrijp ik. Uhm, gaat die nieuwe wet die er nu van kracht is? Gaat die helpen om de situatie dit soort situaties te voorkomen of de situatie te verbeteren?

• 13:38 - 14:10 
Anne Bert Dijkstra: Het echte antwoord op je vraag daarin is natuurlijk laten we over een aantal jaren kijken hoe dat gegaan is. Maar ik ben positief gestemd. De Onderwijsinspectie heeft in de laatste jaren regelmatig de opmerking gemaakt Mensen, het gaat niet goed met het burgerschapsonderwijs en de inspectie heeft er ook naar gekeken. Waar komt dat dan door? En als ik dat heel kort samenvat, lijkt dat vaak om twee dingen te gaan. Het één is uh, het is lastig daar invulling aan te geven. Nou, dat blijkt nu ook wel. Dus gaat er voor als school, heb een visie.
Denk over de vraag na of leraren zich in staat achten daar invulling aan en te geven. Wat hoort daar dan bij? En methode en aanpakken en afspraken en steun van de schoolleiding? Al die onderdelen. Maar een ander punt dat als belemmering naar voren kwam was. Maar wat bedoelen we dan precies met burgerschap? Ja, en daar geeft de wet denk ik een duidelijk antwoord op. De wet zegt bij burgerschap even in mijn woorden gaat het in essentie om het bevorderen van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat. Zeg maar ga een beetje fatsoenlijk met elkaar om.
We zijn allemaal gelijk. Je mag best verschillen doen en vinden en praten, maar we zijn allemaal van gelijke waarde man, vrouw, homo, hetero, dik, dun enzovoorts. Ja, we zijn van gelijke waarde is een belangrijke basiswaarden. Andere basiswaarde is niet discrimineren. Nou, de wet geeft daar duidelijkheid over. Ik merk in het veld van de scholen dat scholen met die duidelijkheid blij zijn dat ze dat helpt om daar verder invulling aan te geven. Mijn verwachting is positief, maar dan moet wel het één en ander gebeuren en ook stappen te zetten.

• 15:16 - 15:24 
Daan Jansen: om daar even op door te gaan. er moet een en dan ook gebeuren. Euh Laurens. Jij bent natuurlijk op die scholen geweest voor dat onderzoek naar burgerschap. Wat zag je daar dat je dacht ja, daar is wel wat nodig.

• 15:26 - 16:00 
Laurens de Croes: In ‘t algemeen. Wat ik net denk ik ook probeer te beschrijven dat de meeste scholen dus niet op een samenhangende manier aan de burgerschap zullen werken. Dus dat het incidenteel activiteiten zijn. En de andere kant is dat we ook zagen dat scholen soms terughoudend kunnen zijn omdat ze misschien niet goed weten hoe het moet om te reageren op uitingen die strijdig kunnen zijn met de basiswaarden. Bijvoorbeeld minderwaardige opvattingen over vrouwen of minderwaardige opvattingen over seksuele voorkeur. Maar ook leerlingen die religieuze opvattingen hebben die afwijken van het algemene opvatting van de andere leerlingen, daar ruimte voor maakten tot ruimte voor verschil in het opbrengen van verdraagzaamheid of respect voor die ander daar actief aan werken.
Dat verdiende op sommige plekken nog veel aandacht.

• 16:03 - 16:19 
Anne Bert Dijkstra: En mag ik een nog een vraag stellen? En natuurlijk uh, als je nu naar jullie school kijkt, speelt dit dan bij jullie kinderen die je in de klas hebt? Welke vorm hebben deze vragen wij? Wij verschillen en ik vind jou gek. Misschien wat voor een rol speelt dat in de klas?

• 16:21 - 16:54 
Rozerin: Ja, ik moet zeggen dat ik denk dat het in het primair onderwijs wel wat minder is dan in het voortgezet onderwijs, want de kinderen zijn vooral bezig met de euh zaakvakken en spelen met elkaar. Maar dan o zeker ook dan dun, dik euh huidskleur. En dat zie je wel. Maar ik heb het idee dat je dat bij kinderen er wel makkelijker over kan hebben omdat ze heel veel aannemen natuurlijk van de leerkracht. En uhm, wij dragen meer bij aan hun uhm aan hoe zij een mening kunnen vormen.
Uhm, ik denk dat wij dat vooral doen in plaats van voor dat zij al een mening hebben. Dus euh, ja

• 17:00 - 17:04 
Daan Jansen: je hebt er nog een onbeschreven blad voor je en dat maakt het makkelijker dan.

• 17:04 - 17:09 
Rozerin: Ja Zeker. Daan Jansen: Dat maakt het dan minder makkelijk. Kijk ik even naar mijn rechterzijde op een middelbare school.

• 17:09 - 17:45 
Rob Aarts: Ja en neen. Ja, herkenbaar voor een stuk. Nog niet zozeer in een brugklas, want dat gaat nog vrij natuurlijk over. En dan maar naarmate ze wat ouder worden dan dan. Dan zie je ook dat ze hun eigen identiteit zoeken, in een eigen mening gaan zoeken. En uhm. Uhm. Uhm ja dan. Dan zie je dus dat er tegenstrijdigheden gaan ontstaan en dat er dus ook echt uitspraken van van leerlingen worden gedaan die die die te maken hebben met van ja ze zijn maar gek. En het woord homo ligt al zo open op de tong. En euh, hoe kan het nou dat dat dat dat euh mannen met elkaar kunnen trouwen, laat staan dat ze kinderen kunnen euh adopteren?
Uh uhm. Ik liet het beeld drie, keek ik. Ik heb afgelopen jaar ook lesgegeven. Toevallig ben ik van oorsprong onder andere docent maatschappijleer, dus ik heb er redelijk mee te maken. Maar ik liet een beeld van Rutte zien en riepen twaalf dames dat is die kinderverkrachter. En gelukkig ,Het klinkt gek, ik denk wat roepen ze nou? En tegelijkertijd dacht ik van nou oké en waar heb je het vandaan? Dat heeft me echt wel een tijdje geduurd voor ik erachter was waar zei al die informatie vandaan haalde via social media enzo.
Maar het lag wel open. En dan is het de kunst voor je als docent om de verbinding te maken van ja. Maar wat hoop je? En kun je dan ook zomaar wat roepen? Euh, tegen iemand of? En dan ga je dus niet terugkomen op wat er net gezegd werd. Uhm, hoe gaan we nou eigenlijk met elkaar om en wat is wat is? Wat is respect en en uhm ja, zoek even naar de juiste bewijslast? Enzovoort. Dus dat? Uhm, je ziet wel dat die leerlingen eigen mening hebben dat ze tegenwoordig redelijk vol zitten met met ook allerlei informatie die die buiten het blikveld van een docent zitten.
Heel vaak dus. Dat maakt het best lastig om les te geven. Maar ze roepen het wel een moment dat ze het roepen of zeggen. Heb je wel de ingang om het gesprek te gaan voeren zonder te zeggen van ja. Je moet je mond dicht houden. Of euh nee. Ik ga in op wat er gebeurt. 

• 19:06 - 19:11 
Rozerin: Maar Begrijp ik het dan goed dat het dan wat uh uh Laurens net zei dat het incidenteel is dan?

• 19:12 - 19:26 
Rob Aarts: Nee. Dit zie je wel structureel in ieder geval bij ons in lessen terugkomen. Álle kinderen die hebben dat dat dat vak dus dat had sowieso in de onderbouw. Hebben we dat standaard ingebouwd bij ons om dit soort thema's te blijven bespreken.

• 19:26 - 19:38 
Daan Jansen: Ja ik ga jullie even onderbreken. Want uh uh, je had het eigenlijk al over nep nieuws, in dit geval in relatie tot Rutte. Dan hebben we ook weer heel mooie fragmenten uit de praktijk. Euh, dit keer gaat het euh, dus over nep nieuws van Reporter Radio.

• 19:41 - 20:00 
Reporter Radio fragment:  Goedenavond onderzoeksjournalistiek van KRO-NCRV. We gaan het hebben over nep nieuws. Taalwetenschappers, Piek Vossen en Anke Fokkens maken zich zorgen over de onzin op internet. In de presentatie zei professor Vossen We leven niet in een tijd met vrije toegang tot informatie en kennis.
Nee, we leven in een tijd. Met vrije toegang tot ongefundeerde claims, leugens en misleiding. Ik denk je kunt alleen maar dat soort krachten die proberen de informatiestroom te manipuleren en die proberen de democratie te ontwrichten. Die kun je alleen maar denk ik verslaan door echte hoge kwaliteit informatie te leveren en het te laat zien moet anders en beter kan..

• 20:21 - 20:23 
Daan Jansen: Wat is hier burgerschap aan en nep nieuws?

• 20:25 - 20:55 
Anne Bert Dijkstra: Als het erom gaat dat we in een land leven waarin iedereen mag vinden wat die vindt en tegelijkertijd we zeggen die ruimte moet je ook aan anderen geven, moet je het over een aantal dingen eens zijn en waarover je het eens moet zijn. Dat zijn die basiswaarden van de democratische rechtsstaat. En euh, binnen die grenzen is heel veel mogelijk. Dus je mag het met van alles en nog wat oneens zijn. Leerlingen mogen meningen hebben tussen hoge komma's, foute meningen. Allemaal prima. Euh. ‘t Zijn adolescenten die vaak ook een mening aan het vormen zijn.
Het gaat dus bij burgerschap ook niet om iedereen in het keurslijf dringen van allemaal het goede antwoord geven. Euh, wie bepaalt wat het goede antwoord is? Het gaat er nu juist om bij burgerschap dat je leerlingen leert voor zichzelf te denken, kritisch te zijn bijvoorbeeld. En dan is nepnieuws een belangrijk punt. Waar haal je je informatie vandaan? Hoe kun je het goede gesprek voeren samen? En als ik daar één ander element aan toe mag voegen? Aan de ene kant gaat het dus om leerlingen helpen in hun meningsvorming.
Leer voor jezelf te denken en aan de andere kant. Leer leerlingen dat daar wel grenzen zijn. Dat er wel vangrails zijn waar we allemaal binnen moeten blijven, namelijk die gelijkwaardigheid, die non-discriminatie waarover het gaat of een andere belangrijke basiswaarde autonomie. Jij mag voor jezelf denken ik zeg wel eens je mag in een geloven stappen en je mag ook uit een geloof stappen.

• 21:49 - 22:04 
Daan Jansen: Nou nou zijn dit allemaal dingen die al jaar en dag in de grondwet staan. Dus wat dat betreft niets nieuws. We hebben toch een nieuwe wet? Euh, sinds 1 augustus. Wat verandert er dan voor jullie? Euh. Op de scholen Rozerin ? Euh, als het gaat om burgerschap. Wat maakt die wet voor jou je werk anders?

• 22:05 - 22:28 
Rozerin: Nadat we nu sowieso een euh, een visie gaan vormen met z'n allen. En ik denk dat het heel erg bij die visie vorming heel erg belangrijk is dat je dat niet alleen doet uhm, maar alleen doet maar het team en de ouders en de wijk daar in mee neemt. En en ook de kinderen, want zij zijn degene die dat uiteindelijk moeten gaan dragen. Dus ik denk dat de wet wel bijdraagt aan burgerschap onderwijs.

• 22:28 - 22:31 
Daan Jansen: Want hadden die visie tot dat de wet in de in de pijplijn zat niet zo uitgewerkt?

• 22:32 - 22:33 
Rozerin: Niet zo uitgewerkt? Nee.

• 22:33 - 22:35 
Daan Jansen: Dus het heeft jullie aan het denken gezet om daarmee aan de slag te gaan?

• 22:35 - 22:36 
Rozerin: Zeker zeker.

• 22:36 - 22:39 
Daan Jansen: Was was dat in Helmond ook uh uh een trigger.

• 22:40 - 23:00 
Rob Aarts: En in zekere zin zeker ja. Uhm het het t t. Het accentueert. Uh wat je opdracht is en wat je wil. En dat helpt. Uhm. Natuurlijk gebeurt het wel wat er de nodige zaken, maar dit dit versterkt eigenlijk omdat dat nadrukkelijker met elkaar te doen en vooral ook in een in een in een grotere wij gedachte met elkaar te doen.

• 23:01 - 23:04 
Daan Jansen: Ja, en hoe reageert iedereen binnen school daarop op op die verandering?

• 23:05 - 23:27 
Rozerin: Ja positief en uh. Bij ons zelfs zo dat een aantal leerkrachten daarvan nou eindelijk uhm, dit is wat wij nodig hebben. En dit is echt wat we nu moeten gaan doen. En ik denk zelfs al dat we te laat zijn hiermee. Dus uh. De meesten waren heel positief. Ja, ik denk dat het een stuk van euh en een stukje veiligheid euh veiligheidsgevoel geeft.

• 23:27 - 23:30 
Daan Jansen: Ja Anne Bert, kun je nog wat toevoegen wat wat van scholen verwacht wordt?

• 23:31 - 24:03 
Anne Bert Dijkstra: Ja, maar daar. Misschien vind je het goed dat ik eerst zeg. Als ik zo naar Rozerin en Rob luister waar de hier nu en deze tafel samen de wet wel kunnen schrijven. Ja, want dit is waarom het gaat. En als ik het dan vanuit de wet formuleer met de begrippen die daar staan, dan zegt de wet scholen. Wil je de basiswaarden actief bevorderen? Dus je heb daar ook een plan bij? Doe dat doelgericht. Daar horen ook in de begrippen van de Wet Sociale en maatschappelijke competenties bij sociale vaardigheden maatschappelijke vaardigheden. Dus dat is ja, dat zijn weer variaties op wat gevaarlijk.

• 24:03 - 24:04 
Daan Jansen: wat voor een vaardigheden worden daarmee bedoeld?

• 24:05 - 24:35 
Anne Bert Dijkstra: Je zou kunnen zeggen sociale vaardigheden. Uh, dat zijn bekende. Is de houding, de vaardigheden waarin je dagelijks met elkaar omgaat, bijvoorbeeld zoals we hier nu aan tafel in gesprek zijn. Je laat elkaar uitpraten, je reageert op elkaar, maar als we een meningsverschil zouden hebben, hoe gaan we daar dan mee om? Dat zijn sociale vaardigheden. Maatschappelijke vaardigheden is eigenlijk hetzelfde, maar dan in het groot. Als ik straks in de trein stap, doe ik dan een mondkapje voor of niet? Om maar eens een voorbeeld te noemen. Dus hoe ga je in het groot daarmee om?

• 24:36 - 24:39 
Daan Jansen: En dan ga je met je been op de op de bank zitten of niet? Dat soort?

• 24:39 - 25:14 
Anne Bert Dijkstra: Precies Ja, ja, ja ja. Sociale en maatschappelijke competenties naast euh. Basiswaarden zijn dus belangrijke onderdelen. En als ik daar nog twee andere elementen uit de wet aan toevoeg. Het klinkt een beetje droog, maar we hebben dat al lang tegen elkaar gezegd. De wet zegt school, doe dat doelmatig, doelgericht moet ik zeggen, doelgericht en doe dat samenhangend. En in gewoon Nederlands betekent dat. Heb je concrete leerdoelen? Dus jouw voorbeeld de basisschool Rozerin betekent heb je geformuleerd wat de leerdoelen voor kennis en houding en vaardigheid in de middenbouw zijn en in de bovenbouw en bij jou op school erop?
Heb je als het gaat om dat planmatige afspraken? Jij gaf net een mooi voorbeeld. Uh, de worden dingen over de minister-president gezegd? Dan zou het niet uit moeten maken of jij een collega van jou in die klas staat. Doe je dat samenhangend? Heb je afspraken gemaakt over wat komt waar aan de orde? Bouwt dat op elkaar? Voor de onderbouw de bovenbouw is de pedagogiek daarop afgestemd? Dat zijn heel kort samengevat de dingen die de wet vraagt.

• 25:40 - 25:41 
Daan Jansen: Ja Rob, liggen die plannen daar al.

• 25:42 - 25:54 
Rob Aarts:  nou zo concreet niet. Daar liggen wel degelijk plannen. Of er liggen al inhouden ook. Uhm, t is wel nog een opdracht om dat samenhangend te maken. Ja, dat is het proces wat nu gaande is.

• 25:54 - 26:00 
Daan Jansen: En ja, is dat ook nog de tijd voor Laurens? Of zitten wij dan meteen als inspectie en er bovenop om te zeggen waar zijn die plannen?

• 26:01 - 26:21 
Laurens de Croes: Volgens mij is daar zeker tijd voor de precies zoals we hier dit gesprek voeren. Volgens mij betekent dat dat wij samen ook het stimulerende gesprek voeren over hoe ver ben je daar nou in? En wat kan je nou op welk moment laten zien? En euh, dat leidt allemaal. Wat ik mooi vind, dat leidt ook tot verschillende burgers, want daar gaan we het ook over. Ik kan net zo goed zijn dat ik wel mijn voet op het bankje leg, maar ik heb de schoenen uitgedaan of ik heb er een krantje ondergelegd en dat verschil moet ook blijven bestaan.

• 26:21 - 26:39 
Daan Jansen: Ja ja, en we gaan nog even de praktijk in. We pakken nog even een radio fragment erbij. Uhm, een ander Burgerschapsonderwerp dat voor veel discussie zorgde afgelopen jaar. Euh. Waar de identiteitsverklaringen waarin sommige scholen aan ouders vragen om het gedachtegoed van de school te onderschrijven. En minister Slob sprak zich daar ook meermaals over uit, luister maar.

• 26:39 - 26:43 
NPO Radio 1, EO.
Dit is de dag. Mogen religieuze scholen een identiteitsverklaring vragen van ouders waarin homoseksualiteit wordt afgekeurd? Ja, zei minister Slob gisteren. Maar vanmiddag lijkt hij toch van gedachten veranderd.
Als in identiteitsverklaringen van ouders wordt gevraagd om homoseksualiteit af te wijzen, dus de seksuele identiteit. Uh uh, die leerlingen hebben af te wijzen, dan is dat natuurlijk een brug te ver,.

• 27:10 - 27:16 
Daan Jansen: Een brug te ver. Rozerin speelt dit soort thema's op jouw school?

• 27:18 - 27:50 
Rozerin: Uhm na, zoals ik net ook al zei het zijn nog best wel jonge kinderen, maar euh, het speelt wel bij ons op school. Het is zeker het gesprek van de klas. We hebben toch ook met elkaar over als we bijvoorbeeld het Jeugdjournaal kijken. Maar . Euh, de euh. Kinderen reageren daar tot nu toe. Wat mijn ervaring is best wel euh goed op. Wat bij ons wel heel erg moeilijk is, is dat de Uhm sociale druk in de wijk en dat was de leerlingen de school uitgaan. Euh, de mening die ze dan vormen dat ze dat terugbrengen de school in en dat daar discussies over ontstaan.
Dat is nog wel iets waar wij aan moeten werken en waar wij euh, antwoorden op moeten krijgen straks.

• 27:55 - 27:57 
Daan Jansen: is dat dan extra moeilijk in een wijk als de Schilderswijk.

• 27:58 - 28:02 
Rozerin: Ja ja zeker. Ja, zeker gevoelig onderwerp.

• 28:02 - 28:32 
Laurens de Croes: Ja, ik denk wat ik mooi vinden wat je zegt. Even los van welke wijk het is. We weten dat leerlingen opgroeien in specifieke buurten met specifieke opvatting en dat kunnen allerlei opvattingen zijn. En soms kunnen die opvattingen wat schuren tegen wat basiswaarden kunnen, euh, een bedreiging kunnen zijn voor die basiswaarden. En euh, juist in die visievorming is zo belangrijk dat je dus niet alleen maar kennis heb van hoe je de zelf naar kijkt, maar ook wat de leerlingen die op jouw school zijn zitten meemaken hoe je daarmee om kan gaan. Dus dat de buurt waar leerlingen opgroeien ook een opdracht is voor de school om te kijken. Wat betekent dat voor hun wijk burgerschap invullen?

• 28:32 - 28:56 
Rozerin: Ja zeker, Daan Jansen: de contact is belangrijk. Ja ja. Uhm. Uhm, er zijn de afgelopen tijd eigenlijk best veel. Euh, aantal voorbeelden waarin het dan uh uh over naar homoseksualiteit of of euh christelijke scholen uh gaat waar waar dingen gebeuren. Gebeurt het daar dan meer? Anne Bert of euh, hoe moeten we dat zien? Is dat er? Is die burgerschap als opdracht dan vooral voor een bepaald soort school bedoeld?

• 28:56 - 29:28 
Anne Bert Dijkstra: Of nee, dat denk ik niet. Uhm, als het gaat over je wil ruimte hebben allemaal om te zijn wie je wil zijn dan euh. Zijn er euh allerlei opvattingen waar mensen het oo uh het over eens zijn. En dan lijkt het net alsof burgerschap op orde is. En dan euh, komt het accent al snel te liggen bij scholen of mensen die andere opvattingen hebben. En dat is natuurlijk prima. Daar zijn basiswaarden ook belangrijk. Autonomie, non-discriminatie, iedereen mag zijn die die wil zijn.
Dus uh, geef anderen de ruimte en leer leerlingen op school dat dat belangrijk is. Maar ik denk niet dat ruimte geven aan andere mensen alleen belangrijk is, alleen een rol speelt wanneer er heel specifieke opvattingen zijn of wanneer er etnische verschillen zijn of wanneer mensen in verschillende wijken wonen. Ik zeg wel eens juist als je veel op elkaar lijkt en dan misschien niet elke dag conflictjes zijn werd, dan lijkt het net alsof het allemaal vanzelf gaat. Maar is dat wel zo? Wanneer je in een andere omgeving komt en je moet dan voor het eerst leren je dat andere mensen te verhouden?
De Burgerschapsopdracht is een opdracht die voor alle scholen van belang is. Soms springt ie wat meer in het oog, maar op een openbare school is die uitdaging net zo groot als op het voorbeeld dat hier in het fragment voorbijkwam een reformatorische school.

• 30:20 - 30:23 
Daan Jansen: Ik zie je knikken Rob. Herkenbaar, want Anne-Bert zegt?

• 30:23 - 30:53 
Rob Aarts: Ja ja en ik zat het even te vertalen naar dingen die ik gewoon wel eens gewoon in de praktijk meemaak. Ik zeg altijd ja, we gaan geen thema uit de weg, maar dat botst soms wel met de opvattingen van de ouders. Uhm ja, dat is wel eens de euh, judoën met elkaar. Hoe je daarmee omgaat. En dat varieert van thema's rond homoseksualiteit of het bezoek aan een aan een aan een moskee of over aan de kerk. Of of waarvan we allemaal belangrijk vinden dat leerlingen zich daar op op oriënteren of die mogelijkheid krijgen om zich daar op te oriënteren.
En dan komt er wel eens een telefoontje, maar ik wil niet dat mijn kind. En dat zijn waar spanningsveld soms. Daar zit het niet zozeer bij de leerling zelf als wel. Bij de bij bij beide ouders.

• 31:07 - 31:39 
Anne Bert Dijkstra: Ja, mooi punt. Denk ook aan heel andere voorbeelden en dan gaat het niet over seksuele diversiteit. Voorbeelden als het kloof dat de Zwarte Piet discussie langzamerhand wel uitgewoed is. Maar dat is bij uitstek een voorbeeld van een onderwerp waar de meningen heftig kunnen verschillen. Een onderwerp dat mensen raakt. Hoe leer je leerlingen daarmee omgaan? Dus even los van de vraag hoe ga je als school daarmee om? Hoe leer je leerlingen hoe je met zo'n vraag om zou moeten gaan? Duurzaamheid is zo'n discussie. Moet die windmolen in mijn uitzicht staan of in jouw uitzicht?
En ja, hoe neem je daar samen beslissingen over? Al die thema's kan er los. Misschien mag ik een voorbeeld geven uit de praktijk een school die euh, een school voor voortgezet onderwijs. Euh. Daar klaagde het openbaar vervoer dat rond een uur of acht als de leerlingen naar school kwamen in lijn 15 bij wijze van spreken. Euh, jongeren overlast gaven. Weet je wat die school deed? Die stuurde de brief door naar ouders. Zo van nou ja, dan hebben wij dan denk ik. Burgerschap is dat je met leerlingen. En dan gaat het helemaal niet om de leerlingen die al dan niet in die bus zaten.
Dat is niet de vraag waarom het gaat. De vraag is leerlingen, hoe gedragen wij ons in de openbare ruimte? Ja, dat is een vorm van burgerschap die bij wijze van spreken elke dag op elke school kan spelen.

• 32:21 - 32:42 
Daan Jansen: Ja, ik, ik, ik krijg. Ik krijg bijna de neiging om de vraag te stellen van waar ligt dan de verantwoordelijkheid van ouders en wellicht ook van de school? Uhm. Maar ik wil eigenlijk ook nog even naar het toezicht toe. Want euh, ook met de nieuwe wet verandert de rol van de toezichthouder. Euh Laurens, heb jij een idee wat? Wat er voor ons dan veranderd? Wat kan en mag een school van ons als toezichthouder verwachten als jij binnenkomt als inspecteur?

• 32:43 - 33:10 
Laurens de Croes: School mag verwachten dat we sowieso a uhm kijken naar welk aspect van burgerschap komen hier nog wel aan bod? Of daar is nog weinig aandacht voor. Maar het uitgangspunt is dat we ook met het eerst met bestuur kijken. Maar hoe kijk je nou naar burgerschap? Zie je de school als een oefenplaats omdat je weet dat de democratie niet vanzelf gaat? Wat verwacht je dan van de leraar? En wat verwacht je van het pakket? Wat verwacht je van welke doelen wanneer worden aangeboden? Een vervolgens kunnen wij kijken? Zien we dat een op de school ook zo terug? En we kunnen met leraren in gesprek over hoe lukt dat of waar wel? Hoe word je daarin gesteund en.

• 33:10 - 33:12 
Daan Jansen:  Waar en wat is dan dan anders dan voor de wet?

• 33:13 - 33:44 
Anne Bert Dijkstra: Euh. In beginsel gaat het om de zelfde dingen, maar veel bewuster. Euh. De Onderwijsinspectie zal een school nadrukkelijk aanspreken als leerlingen of anderen binnen de school uh zich uiten in strijd met basiswaarden dus. Het voorbeeld dat Rob daarnet gaf hee homo dat kan een slip of the tong zijn. Maar als daar euh, homo vijandig gedrag is, vraagt de inspectie vanuit de wet van een school. Zie dat doe wat. Dat is een formulering maar gewoon zoals het is een harde ondergrens.
Dat kan niet volgens de wet. Dat betekent dat leraren ook het goede voorbeeld moeten geven dat de schoolcultuur daarbij moet passen. Vervolgens zijn de belangrijke onderdelen in de wet waarvan de inspectie aan een school zal vragen een werk je daaraan heb je concrete leerdoelen, dus in het voortgezet onderwijs, het basisonderwijs. Ik gaf de voorbeelden net. Heb je concrete leerdoelen die over de kennis gaan, over de houding gaan en over de vaardigheid gaan voor die basiswaarden in die sociale en maatschappelijke competenties? En het is van belang dat scholen daaraan gaan werken.
Dat hoeft niet morgen klaar te zijn, maar wel ben je onderweg en gaat het de goede kant op.

• 34:20 - 34:31 
Rozerin: Dat is een proces? Daan Jansen: Ja dat is een proces Rozerin  Voel je daar dan ook Uh, senang bij om om dat proces in te gaan, wetende dat misschien op een dag de inspectie langskomt om te vragen ja, hoe staat het met jullie visie?

• 34:33 - 35:01 
Rozerin: Nou, ik denk dat het zeker wel een stip op de horizon is en dat het uhm motiveren zou moeten werk van hehe, ze komen straks langs en we gaan hierover in gesprek. En vooral dat we gaan er hierover in gesprek is heel erg belangrijk en dat we het niet moeten zien als we worden beoordeeld, maar meer als uh hulp voor ons. Ook dat als wij even niet weten hoe we ergens moeten uitkomen. En zij komen langs dat wij daar voor in gesprek kunnen gaan met elkaar. Ja, ik denk dat het als we dat zo aanvliegen dat het een uh dat is het een positieve bijdrage zou leveren.

• 35:02 - 35:06 
Daan Jansen: Ja en uhm, wat verwacht jij Rob van van de toezichthouder als ie binnenkomt en wandelen?

• 35:06 - 35:37 
Rob Aarts: Nou, ze zijn al geweest, dus wij zaten in de thema onderzoek. Uhm ja, weet je als inspectie binnenkomt op een of andere manier ook een beetje bij beetje spannend tegelijkertijd als je hem ziet als een critical friend. En en en dat heb ik wel bij dit thema gemerkt dat zodat dat dat juist de deur wordt van buiten naar binnen gekeken. En dat kan je helpen. Uhm, al hebben niet alle ze zien dingen en ze benoemen zaken en en dat helpt om weer een stap voorwaarts te maken en dat heb ik wel als prettig ervaren.
Buiten het feit dat het soms een zoektocht is van denken ben je eens en hoe wordt het geformuleerd? Maar vooral dat uhm uh, het van buiten naar binnen kijken. Dat is goed binnen, gewoon in in het In het hele onderwijs.

• 35:48 - 36:02 
Daan Jansen: Ja Anne-Bert. Ik hoorde hier al een meekijken, gesprek aangaan en misschien zelfs advies geven. Ik hoorde critical friend voorbijkomen, maar ondertussen is de Onderwijsinspectie ook gewoon een toezichthouder. Hoe verhoudt zich dat in jouw wereld tot elkaar?

• 36:03 - 36:33 
Anne Bert Dijkstra: Ik denk dat dat. Dat dat elkaar heel goed aanvult uh, in he euh, het toezicht ligt het accent in elk geval op school. Werk je aan realiseren van de eisen die we met z'n allen vastgelegd hebben in de wet. Er was brede steun in het parlement voor deze nieuwe wettelijke eisen. En daarnaast het is een uitdaging die veel van scholen, de onderwijsinspectie, euh onderwijs, wetenschappers en wie niet vraagt. Laten we elkaar daarin helpen. We leren samen. We zijn samen onderweg. In dat proces.
En dat betekent dat de inspectie ook probeert te stimuleren en altijd aanspreekbaar is op dingen die anders of beter kunnen. Ook in het toezicht,.

• 36:41 - 36:46 
Daan Jansen: Dus, is er ruimte om no. Je hoeft niet op dag één meteen alles euh, af te hebben.

• 36:46 - 37:00 
Anne Bert Dijkstra: De harde ondergrens is treedt op als er sprake is van discriminatie, strijdigheid met basiswaarden enzovoort en formuleren visie en werk daaraan. En als dat een half jaar of een jaar kost natuurlijk, maar ben je onderweg de goede kant op.

• 37:00 - 37:04 
Daan Jansen: En uiteindelijk Laurens Komt er een moment dat er gehandhaafd kan gaan worden?

• 37:05 - 37:33 
Laurens de Croes: Ja. Ik denk het voorbeeld waarin er niet wordt opgetreden. Is het moment dat je wel moet handhaven. Dan is duidelijk dat je door die ondergrens gaat, ook bijvoorbeeld als het als een school zegt. We weten bijvoorbeeld met die bus of we weten dat onze leerlingen opgroeien in een b b waarbij bepaalde opvattingen overheersen, maar dat dat is aan hen. Dat moet je ook zeggen dat dat kan niet? Euh, dan doe je niet recht aan de wet. de wet zegt dat je die basiswaarden moet bevorderen en bevorderen betekent ook dat je rekening houdt met als het voor leerlingen extra ingewikkeld kan zijn doordat ze ergens opgroeien waar het die basiswaarden onder druk staan.

Anne Bert Dijkstra: Dus Rozerin in het voorbeeld dat jij de net gaf over wij zijn daar op onze school mee bezig, maar dan gaan de leerlingen de deur uit het schoolplein af en dan gaan ze de wijk in en daar horen ze andere dingen. En natuurlijk kun je niet aan een school vragen dat de uh dat dat uh, dat is anders. 

• 37:51 - 38:00 
Rozerin: Dat is Waar ze wel aan kunnen werken. Precies weet dat ze morgen weer binnenkomen. En wat dan? Ik zeg niet dat je het moet laten op het plein en ik denk dat je dat echt de school in moet brengen.

• 38:00 - 38:33 
Anne Bert Dijkstra: En wat de wet dan van de school vraagt is dat dat niet toevallig is. Het gebeurt een keer en jij pikt het op en jouw collega niet met dat je als school er over nagedacht hebt. Wat is onze visie? Hoe vinden wij dat we leerlingen willen voorbereiden op het leven in onze samenleving? En daar gaan we actief invulling aan geven. En als we ons realiseren dat in de wijk andere geluiden klinken, maken we leerlingen weerbaar om met die geluiden om te gaan en binnen de grenzen van de basiswaarden de grenzen van onze van onze democratie eigen keuzes te maken.

• 38:33 - 38:52 
Ja ok. Volgens mij hebben heel veel interessants besproken. Euh, wat burgerschap is, hoe belangrijk het is en hoe belangrijk het is dat onderwijs en de toezichthouder daarmee aan de slag gaan met de nieuwe wet. En ik wil van jullie allen nog wel even de vraag en het antwoord horen op de vraag van Heb jullie nog tips voor iedereen die hier zo meteen aan zit te luisteren? Wat? Wat kun je doen door op. Rob?

• 38:55 - 39:26 
Rob Aarts: Ja, heb ik tips? Uhm, hou het simpel eigenlijk. En je kunt het hele als je als je het leest kan het heel ingewikkeld zijn, maar hou het even simpel. Hou het dicht bij de leerlingen waarmee je werkt en laat die jou dan even iets verder kijken dan je neus lang is. En voeg daar langzamerhand de thema's aan toe die eraan die er toe doen voor voor de school. Euh, voor je eigen school. Er is niet één weg daarin en en dat zou en en ik de tip die ik aan een een school wil geven als je thema's bespreekt.
Uhm he behandel ze, ga niks uit de weg. Uhm maar uhm, probeer dat zo waarde vrij mogelijk in overleg met je me en en met je leerlingen te doen en ondersteun daar vanuit de schoolleiding je hele je je docenten.

• 39:42 - 40:02 
Rozerin: Ja, de tip die ik kan geven is denk ik dat uh uh, dat school het niet alleen moeten doen. Ik denk dat het ook heel erg belangrijk is dat ze gaan samenwerken met ouders. Uhm, want zoals ik net al zei, ze gaat het met z'n allen dragen. En zodat de ouders thuis ook begrijpen wat de kinderen doen en dat de kinderen zich thuis ook geroerd voelen door hun ouders.

• 40:02 - 40:04 
Daan Jansen: En hoe doe je dat dan? En die ouders betrekken?

• 40:04 - 40:15 
Rozerin: Ja, het kan heel simpel zijn. Je kan ze op school uitnodigen en vertellen dat je met zoiets bezig bent. Een ouderbijeenkomst geven. Euh, ouders in de or  Uh uh, dat kan ook. Ja, het kan heel simpel zijn.

• 40:15 - 40:18 
Daan Jansen: Euh ja, aan Anne Bert. Wat is jouw gouden tip?

• 40:18 - 40:51 
Anne Bert Dijkstra: Mag ik er twee geven Daan? De ene is Formuleer heel concrete leerdoelen. Basisschool leerlingen zijn 11 12 jaar als ze van school gaan. Hoe wil je dat ze van school gaan? Wat vind je dat ze aan houding, kennis vaardig en vertaal dat naar OK. Wat gaan we dan behandelen in groep acht en dus daarvoor in groep 7 en groep 6? Dat is euh, mijn ene tip. Mijn andere tip is ja, hij vloeit er direct uit voort. Als je leerdoelen formuleert kun je alleen maar goed onderwijs geven als je ook weet of leerlingen die zich die leerdoelen eigen gemaakt hebben.
En als dat nog niet het geval is, dan pas je je onderwijsaanbod daarop aan. Een aspect van de wet is ook school. Heb je inzicht in de leerresultaten als het gaat om burgerschap? Stel je dus op de hoogte als school. Mijn tweede tip van. Wat heeft ons onderwijs opgeleverd? Realiseren en evalueren.

• 41:08 - 41:11 
Daan Jansen: Ja en bijstellen waar nodig. En Laurens?

• 41:11 - 41:42 
Laurens de Croes: ik heb er 2 maar zal ze snel doen. De eerste is volgens mij je moet nadenken als je de school als oefenplaats ziet. Waar denk je dan dat de leerlingen voor aan het oefenen zijn? En wat is jouw rol daarin? En wat verwacht je van de anderen? En geef je daar feedback op? En kan je dan samen concluderen dat dit een succesvol oefenplaats is? En wanneer doe je dat? De laatste tip is het ken je eigen kwaliteiten. Als je dan denkt dat bij onze school heeft het allemaal goed op orde. Sterker nog, we zijn heel goed in sommige aspecten. Dan is er ook een traject dat je als school excellent kan worden. En excellentie kan mooi zijn voor een school voor de leerling die de zijn, ook voor de andere scholen omdat je daarin als goed voorbeeld kan dienen.

• 41:42 - 42:14 
Daan Jansen: En al is het maar omdat euh, excellente scholen ook uitgenodigd worden om als je ergens goed in bent, het ook te delen met de rest van het onderwijs binnen een bestuur of me met je collega's in een wijk. Dat kan ook helpen. Je hoeft niet natuurlijk het wiel niet zelf uit te vinden en we komen hiermee aan het einde van volgens mij in een mooi gesprek over burgerschap. Uh, hopelijk helpen we het onderwijsveld hiermee een beetje op weg om aan die nieuwe wetten te gaan voldoen. Van nu bedank ik alle gast die hier aan tafel. Te beginnen met Rob Aarts en euh en Rose. Top bedankt voor jullie je bijdrage en succes met de uitwerking van de plannen.

• 42:15 - 42:29 
Rozerin en Rob: Dank je wel wel, dank je wel. Daan Jansen: Uhm, uiteraard ook dank. Uh uh aan Anne-Bert. Uhm ik. Ik hoop dat uh je uiteindelijk gaat zien dat de scholen de de wet gaan. Uh, volgen en uitvoeren,.

• 42:29 - 42:35 
Anne Bert Dijkstra: Samen de schouders onder de scholen voorop in de inspectie probeert hij euh. Probeert daarbij te ondersteunen.

• 42:35 - 42:41 
Daan Jansen: En na uiteindelijk zal dan Laurens als laatste. Euh, dat ook terugzien in de praktijk als je op school komt.

• 42:41 - 42:43 
Laurens de Croes: ik Kijk er naar uit en ook naar dit soort gesprekken. Dank ook.

• 42:43 - 42:58 
Daan Jansen: Tot zover de eerste Inspectie van het Onderwijs Podcast over burgerschapsonderwijs. In de komende maanden maken we nog meer afleveringen over basisvaardigheden en dan aandacht voor taal en rekenen. Dank voor het luisteren en hopelijk tot een volgende keer.