Scholen en instellingen hebben de wettelijke opdracht om met hun onderwijs actief burgerschap en sociale cohesie (hierna: burgerschap) te bevorderen. De inspectie houdt toezicht op naleving van de deugdelijkheidseisen van het onderwijs. Zo ook op deugdelijkheidseisen met betrekking tot het burgerschapsonderwijs, die zijn geoperationaliseerd in de standaard Basisvaardigheden (OP0).
Integraal onderdeel van het inspectietoezicht
Scholen en instellingen dienen op een doelgerichte, samenhangende en herkenbare manier bij hun leerlingen en studenten kennis over en respect voor de basiswaarden van de democratisch rechtsstaat bij te brengen en actief burgerschap en sociale cohesie te bevorderen. De wet vraagt ook dat de basiswaarden op school zichtbaar zijn, dat leerlingen daarmee kunnen oefenen en dat de school een omgeving biedt waarin iedereen zich geaccepteerd en veilig voelt. De inspectie beoordeelt of scholen en instellingen aan deze wettelijke eisen voldoen.
Onderzoekskader met standaarden
De manier waarop de inspectie toeziet op het realiseren van de burgerschapsopdracht door besturen, scholen en instellingen is vastgelegd in standaarden in de onderzoekskaders voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal onderwijs.
Toezicht op burgerschap per 1 augustus 2022
Met ingang van 1 augustus 2021 zijn de wettelijke eisen voor bevordering van burgerschap en sociale cohesie in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs herzien. Op grond daarvan zijn ook de standaarden uit het inspectietoezicht die over burgerschap gaan conform die nieuwe wettelijke eisen herzien. Sinds het schooljaar 2022/2023 houdt het toezicht van de inspectie in dat zij toeziet op naleving van alle eisen uit de wet.
Dat betekent dat de inspectie toeziet op naleving van alle eisen uit de wet, en waar dat nodig is een herstelopdracht zal geven en zo nodig ook verder handhavend zal optreden. Daarbij is het goed te bedenken dat de burgerschapsopdracht niet nieuw is: de opdracht tot bevordering van burgerschap is al sinds 2006 van toepassing, zodat in redelijkheid van scholen mag worden verwacht dat de vernieuwde opdracht realiseren.
Op het voorgaande bestaat één uitzondering. Omdat het realiseren van de opdracht om de resultaten te monitoren voor veel scholen nog niet goed mogelijk is, treedt de inspectie op dit punt vooralsnog overwegend stimulerend op.
Dit heeft te maken met de nog beperkte traditie van monitoren van resultaten van burgerschapsonderwijs die in het veld bestaat, en de beperkte beschikbaarheid van instrumenten die scholen daarvoor kunnen gebruiken. Dit is een tijdelijke situatie, die binnenkort veranderen zal. Meer informatie hierover kunt u begin 2026 op deze website vinden.
De standaardaard Basisvaardigheden (OP0)
Sinds 1 augustus 2023 is de standaard Basisvaardigheden opgenomen in de onderzoekskaders. Hiermee kijkt de inspectie of scholen met hun curriculum voor Nederlandse taal, rekenen-wiskunde en burgerschap voldoen aan de wet.
Meer informatie vindt u op Bijstelling 2025: Basisvaardigheden (OP0).