3. Leerlijn, leerdoelen en samenhangend aanbod burgerschapsonderwijs
Uit het peilingsonderzoek blijkt dat burgerschapsonderwijs op scholen een belangrijk onderwerp is. Volgens het merendeel van de schoolleiders en leerkrachten in het basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs zou het op hun school wel verder ontwikkeld moeten worden. Ongeveer een vijfde van de scholen beschikt over een leerlijn burgerschap. Een derde tot de helft van de scholen heeft concrete leerdoelen voor burgerschapsvorming.
Naar aanleiding van onze peilingsonderzoeken naar burgerschap bieden we reflectievragen, achtergrondinformatie en links naar hulpmiddelen aan waarmee u direct aan de slag kunt gaan. Deze pagina is ontwikkeld door Matthijs Driebergen van SLO in samenwerking met de Inspectie van het Onderwijs.
Reflectievragen
- In hoeverre ben ik op de hoogte van de doelen van burgerschap in mijn leerjaar en de doelen van het vorige en komende leerjaar?
- Op welke plekken in het curriculum van dit schooljaar besteed ik aandacht aan de doelen van burgerschap en hoe hangen deze doelen samen met de doelen van andere vakken?
- Wat heb ik nodig voor een samenhangend aanbod in een doorgaande leerlijn voor burgerschapsonderwijs?
Hulpmiddelen waarmee uw schoolteam aan de slag kan
SLO ontwikkelde op verzoek van scholen een voorbeeldmatige leerlijn bij de inhouden die in de aangescherpte wet Verduidelijking van de burgerschapsopdracht van augustus 2021 worden genoemd. In de Inhoudskaarten Burgerschap zijn de maatschappelijke competenties voor de thema’s democratie, basiswaarden en diversiteit uitgewerkt in een leerlijn met 4 fasen, van de onderbouw basisonderwijs tot en met de onderbouw voortgezet onderwijs. Deze inhouden gelden eveneens voor het sbo en so, met uitzondering van het onderwijs aan zeer moeilijk lerende leerlingen en leerlingen met een meervoudige beperking. Scholen kunnen deze leerlijn gebruiken als inspiratie om hun schoolcurriculum in lijn te brengen met de inhouden uit de aangescherpte wet.
De inhoudskaarten sluiten aan op 2 andere voorbeeldmatige leerlijnen (zogenaamde ‘Inhoudslijnen’) waarin vooral sociale en maatschappelijke doelen van burgerschap zijn uitgewerkt:
- De leerlijn Jezelf en de ander omvat onder meer de sociale doelen van burgerschap, maar ook doelen op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling die niet tot het burgerschapsonderwijs gerekend worden.
- De leerlijn De samenleving bevat onder meer de maatschappelijke doelen van burgerschap, naast onderwerpen die niet tot het domein van burgerschap gerekend worden.
Omdat veel doelen van burgerschap in samenhang met doelen van het wereldoriëntatieonderwijs (ook wel aangeduid als Oriëntatie op jezelf en de wereld, zaakvakken, of geschiedenis of aardrijkskunde) kunnen worden aangeboden, wijzen we u ook graag op alle inhoudslijnen van wereldoriëntatie.
Een doorgaande leerlijn voor burgerschapsonderwijs
- Handreiking burgerschap funderend onderwijs, hoofdstuk 3 (SLO)
In hoofdstuk 3 wordt uitvoerig omschreven hoe u zelf aan de slag kunt met het analyseren, ontwerpen en evalueren van een schooleigen curriculum burgerschap. - Model onderwijsaanbod voor het bepalen van de plaats van het burgerschapsonderwijs binnen de school (SLO)
Dit model gaat over de plaats van het burgerschapsonderwijs binnen de school. - Animatie schooleigen curriculumontwikkeling (SLO)
De animatie kunt u zien als een algemene inleiding over curriculumontwikkeling op school. - Curriculumwaaier over leerdoelen en leerlijnen ontwerpen (SLO)
In dit artikel vindt u meer informatie over leerdoelen en leerlijnen ontwerpen.
Leerdoelen voor burgerschapsvorming
- Handreiking burgerschap funderend onderwijs, hoofdstuk 2 (SLO)
In hoofdstuk 2 van de handreiking wordt een koppeling gemaakt tussen de doelen die in de wet worden genoemd (2021), de inhouden die in de Kerndoelen (2006) worden genoemd en de bouwstenen die het ontwikkelteam Burgerschap van Curriculum.nu (2019) heeft opgeleverd. - Bouwstenen Burgerschap (SLO)
Dit zijn de bouwstenen van Curriculum.nu.