Nieuwsbrief inspectie: Peil.Burgerschap - 16 maart 2022

Scholen vinden het bevorderen van burgerschap van hun leerlingen belangrijk. De manier waarop dat gebeurt is echter lang niet altijd doelgericht en samenhangend. Volgens de meerderheid van de schoolleiders en leerkrachten die deelnamen aan dit peilingsonderzoek, zou het burgerschapsonderwijs op hun school verder ontwikkeld moeten worden. Vaak ontbreken concrete leerdoelen en een samenhangende aanpak voor burgerschap en hebben scholen weinig inzicht in de resultaten. De dagelijkse focus ligt op persoonsvorming en sociale omgang. Maatschappelijke aspecten van burgerschap komen veel minder aan bod.

Burgerschapskennis licht gedaald sinds 2009

In het schooljaar 2019-2020 beheersten 4 van de 5 leerlingen ongeveer 50% tot 90% van de onderzoeksopgaven voor burgerschapskennis en de vaardigheid in het toepassen van kennis. Eenzelfde deel van de leerlingen had een matig tot redelijk vertrouwen in de eigen burgerschapsvaardigheid en een gematigd positieve burgerschapshouding. De burgerschapskennis van groep 8-leerlingen is licht gedaald sinds 2009. In 2009 was een van de conclusies dat de burgerschapskennis op dat moment nog ver onder het gewenste resultaat lag. Dit maakt de afstand tussen het gewenste en gerealiseerde onderwijsresultaat in 2020 nog wat groter.

Download het rapport Peil.Burgerschap einde basisonderwijs 2019-2020

De nieuwe wettelijke opdracht sinds 2021 geeft aan waaraan het burgerschapsonderwijs van een school moet voldoen. Het peilingsonderzoek wijst erop dat dit op veel scholen nog niet het geval is. Volgens deze aanscherping van de wettelijke opdracht die al langer bestond, dienen scholen op een doelgerichte, samenhangende en herkenbare manier bij hun leerlingen kennis over de basiswaarden van de democratisch rechtsstaat te bevorderen en hen de sociale en maatschappelijke competenties te laten ontwikkelen die nodig zijn voor het samenleven in een democratische rechtsstaat. De wet vraagt ook dat de basiswaarden op school zichtbaar zijn, dat leerlingen daarmee kunnen oefenen en dat de school een omgeving biedt waarin iedereen zich geaccepteerd en veilig voelt.

Voor het verzorgen van meer doelgericht en samenhangend burgerschapsonderwijs zijn inspanningen van besturen, scholen en leraren nodig, maar ook expertise, materialen en ondersteuning. Hieronder geven we u diverse handvatten.

Voor schoolteams maakten we een aantal reflectieve vragen over burgerschapsonderwijs met links naar ondersteunende materialen, om verder aan de slag te gaan met burgerschapsvorming. Thema’s die hierbij aan bod komen zijn: schoolvisie, leerlijnen, leerdoelen en het volgen en evalueren van de burgerschapsontwikkeling van leerlingen.

Aan de slag!

Op dinsdag 19 april presenteren we de resultaten van het peilingsonderzoek tijdens de conferentie Bestemming Burgerschap in Utrecht. Deze conferentie, voor leraren, schoolleiders en bestuurders in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs, biedt inspiratie en praktische handreikingen om de volgende stap te zetten in burgerschapsvorming op school. Op het programma staan onderwerpen zoals schoolklimaat, leerdoelen, in kaart brengen van leerresultaten en zelfevaluatie. De conferentie is een gezamenlijk initiatief van de Academische Werkplaats Sociale kwaliteit onderwijs, PO-Raad, VO-Raad en Stichting School en Veiligheid.

Bekijk het programma en meld u aan

“Het is belangrijk om resultaten inzichtelijk te maken. Zo wordt ook duidelijk dat burgerschapsonderwijs niet vrijblijvend is. Het mag niet beperkt blijven tot goede bedoelingen. De inzet moet ook voortgang opleveren. Door de stapjes klein te maken, maak je doelen concreter en beter te evalueren.”

Dat was een van de conclusies van de groep professionals uit de onderwijspraktijk, het onderwijsbeleid en het onderwijsonderzoek met wie we de resultaten van dit peilingsonderzoek besproken hebben. Het doel daarvan was om te reflecteren op de resultaten en op basis hiervan eerste suggesties te geven voor verdere verbetering van burgerschapsonderwijs. Met het delen van deze suggesties hopen we aanknopingspunten en inspiratie te bieden voor iedereen die betrokken is bij burgerschapsonderwijs en hierin volgende stappen wil zetten.

Lees de reflectie op de resultaten en de suggesties van de experts

De inspectie maakte eind vorig jaar een podcast over burgerschap. Hierin gaan Anne Bert Dijkstra en Laurens de Croes van de inspectie in gesprek met basisschoolleraar Rozerin Top en Rob Aarts, directeur in het voortgezet onderwijs. Ze praten over het begrip burgerschap, het belang van onderwijs in burgerschap, de nieuwe wettelijke eisen en de manier waarop de inspectie gaat toezien op de naleving daarvan. De podcast geeft handvatten om als school (verder) met burgerschapsonderwijs aan de slag te gaan.

Beluister de podcast