Scholen en besturen waarderen vernieuwd toezicht

Nieuwsbericht | 20-06-2016 | 12:00

Het Nederlandse onderwijs is gemiddeld van hoog niveau. Waar de inspectie dat op scholen ziet, gaat ze dat voortaan expliciet vertellen: wat gaat er goed, welke kwaliteiten herkennen we bij deze school, op deze instelling, bij dit bestuur. En wat kan er beter? De inspectie wil schoolleiders, -bestuurders en docenten stimuleren om te werken aan voortdurende verdere verbetering.

Daarom is de inspectie bezig het toezicht in het basis-, speciaal, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs te vernieuwen. De inspectie blijft overigens onverminderd waarborgen dat scholen aan de basiskwaliteit voldoen en houdt risico’s scherp in de gaten. Het voorgenomen vernieuwde toezicht sluit aan op de plannen in het regeerakkoord en op de initiatiefwet Doeltreffender regeling van het onderwijstoezicht die dit voorjaar werd vastgesteld.

Het vernieuwde toezicht

Dit is de kern van het vernieuwde toezicht.

• Onveranderd is dus dat de inspectie de basiskwaliteit van onderwijs in Nederland blijft waarborgen en risico’s scherp in de gaten houdt.
• Bovendien wil de inspectie actief bijdragen aan een verbetercultuur binnen besturen en scholen en instellingen, en hen stimuleren de onderwijskwaliteit als geheel op een hoger plan te brengen. Dit gebeurt onder meer doordat inspecteurs vaker feedback geven en daarbij ook benoemen wat goed gaat en waar kansen voor verbetering zijn.
• In de rapporten geeft de inspectie niet alleen aan op welke punten (eventueel) niet voldaan wordt aan wettelijke vereisten, maar ook welke goede praktijken ze gezien heeft. Besturen en scholen kunnen vragen om te beoordelen of een school/opleiding de waardering ‘goed’ verdient.
• Het toezicht wordt meer op maat: de inspectie sluit zo veel mogelijk aan op de eigen ambities van besturen en scholen/instellingen. In het basis-, speciaal en voortgezet onderwijs vervult het schoolplan daarin een spilfunctie. Onderzoeken op school beginnen vaak met een presentatie door de school zelf.
• Omdat het bestuur verantwoordelijk is voor de kwaliteit en de continuïteit van het onderwijs komen bestuur en scholen of opleidingen in het vernieuwde toezicht samen in beeld. Daarna volgen onderzoeken bij de aangesloten scholen en opleidingen.
• Besturen en scholen die een beter proces van aansturing en borging hanteren en waarvan we de resultaten in de klas terug zien, bieden ook betrouwbaarder informatie over de kwaliteit van hun onderwijs. Op deze informatie sluit de inspectie aan. Zo creëert de inspectie maatwerk en houdt de inspectie minder toezicht waar dat kan, en meer waar het moet.

In het vernieuwde toezicht is ook een onderscheid aangebracht tussen wettelijke en niet-wettelijke elementen, zoals vastgelegd in de wet Doeltreffender regeling van het onderwijstoezicht. In de onderzoeken op scholen en opleidingen zijn extra stimulerende elementen opgenomen. Zo geven we vaker feedback tijdens onderzoeken en wordt de school uitgenodigd om de onderzoeksdag te starten met een eigen presentatie.

Pilots en raadplegingen

Om ons vernieuwde toezicht in de praktijk uit te proberen heeft de inspectie de afgelopen twee jaar pilots uitgevoerd bij besturen, scholen en opleidingen. De schoolleiders, directeuren en bestuurders die aan deze pilotonderzoeken deelnamen, zijn gevraagd naar hun ervaringen met het vernieuwde toezicht. Ook in de zogenoemde Ringen, waarin de inspectie periodiek overlegt met het georganiseerde onderwijsveld, is het vernieuwde toezicht besproken. Het grootste deel van de organisaties in het onderwijsveld steunt de richting van het vernieuwde toezicht. Daarnaast heeft er een groot aantal raadplegingen plaatsgevonden met onder andere leraren, studenten, leerlingen en ouders. Bovendien heeft de inspectie twee internetconsultaties over het conceptonderzoeks- en waarderingskader gehouden. Ook de inspecteurs is naar hun ervaringen gevraagd.

De evaluaties leverden het volgende op.

• Besturen en scholen waarderen de dialoog, het maatwerk en de ruimte voor het eigen verhaal van de school.
• De stimulerende elementen worden positief ontvangen. Wel vindt men dat het onderscheid tussen waarborgen en stimuleren duidelijker moet zijn.
• Enkele organisaties blijven principieel bezwaar hebben tegen het uitspreken van de waardering ‘goed’ op schoolniveau door de inspectie, ook als dit alleen gebeurt op verzoek van bestuur en school.
• Gewaardeerd wordt dat besturen als startpunt genomen worden bij de beoordeling van de onderwijskwaliteit. Wel spreken sommigen de zorg uit dat de administratieve last kan oplopen;
• De meeste kritiek is er op de communicatie voorafgaand aan de pilotonderzoeken. Het was niet altijd duidelijk wat de inspectie ging onderzoeken en op welke wijze.

Leerpunten

De inspectie gebruikt de ervaringen met de pilots voor verdere verbetering van het vernieuwde toezicht. Inmiddels hebben we een aantal ervan al direct opgepakt. Zo hebben we het onderscheid tussen wettelijke en niet-wettelijke elementen duidelijker gemaakt en aangescherpt.
Omdat het toezicht voor iedereen nieuw is, zal de inspectie helder communiceren over wat ze gaat doen bij een onderzoek. Ook de inspecteurs moeten nog meer ervaring opdoen met de nieuwe werkwijze, en met het onderscheid tussen waarborgen en stimuleren. Daarbij zal de inspectie ervoor zorgen dat de oordelen en waarderingen van inspecteurs onderling vergelijkbaar blijven. En de inspectie blijft aandacht houden voor de administratieve last die het toezicht bij scholen en besturen met zich meebrengt. Het moet duidelijk zijn dat besturen, scholen en instellingen geen overdaad aan documenten moeten aanleveren. Overigens vond twee derde van de respondenten die belasting in verhouding staan tot wat het onderzoek opleverde voor het bestuur en de school/opleiding.