Basisschool De Grebbe
Basisschool De Grebbe is een excellente basisschool in Bergen op Zoom die zich profileert als ‘sterrenschool’ met vijf belangrijke speerpunten:
- Veel aandacht voor taal, rekenen en lezen
- Verlengde onderwijstijd
- Maatwerk voor ieder kind
- Een veilig pedagogisch klimaat
- Betrokkenheid van ouders en de buurt.
De leerlingen van De Grebbe hebben vrijwel allemaal een migratieachtergrond en meer dan 50% van de leerlingen is een gewichtenleerling. Een groot deel van de leerlingen heeft een taalachterstand als ze op school instromen. Toch scoren de leerlingen van basisschool De Grebbe al een aantal jaar achtereen bovengemiddeld op de eindtoets, met name bij taal- en leesvaardigheid.
Woordenschat in een betekenisvolle context
Hoe wordt woordenschat gestimuleerd in een betekenisvolle context? We geven een voorbeeld uit een lesobservatie in groep 5. Vooraan in de klas staat op een tafel een afgedekte doos met verschillende voorwerpen erin. Om de beurt komt een leerling naar voren en kiest de leerkracht een voorwerp uit (zonder dat de rest van de klas dat kan zien). De leerling probeert het gekozen voorwerp te omschrijven, zonder te zeggen wat het is. De leerkracht geeft tussendoor tips voor de omschrijving door bijvoorbeeld te vragen naar de functie, kleur of vorm van het voorwerp. De leerlingen in de klas proberen te raden wat het voorwerp is. Tot slot vat de leerkracht samen en licht toe dat het bij het omschrijven van voorwerpen gaat om functie (wat kan je ermee doen?) en vorm en kleur (hoe ziet het eruit?). Het ‘omschrijfspel’ zorgt dat leerlingen een brede en diepe woordenschat ontwikkelen door betekenisvolle echte voorwerpen te omschrijven en in context te plaatsen.
Veel aandacht voor taal in een betekenisvolle context
Het team van basisschool De Grebbe besteedt, passend bij de leerbehoeften van de leerlingpopulatie, veel tijd aan woordenschatontwikkeling en het gebruik van deze woorden in andere situaties. De school hanteert een beredeneerd taalaanbod met leerlijnen en referentieniveaus. In het taalonderwijs op De Grebbe leren leerlingen steeds in een betekenisvolle context, zodat zij een diepe woordenschat ontwikkelen. De aandacht voor taal uit zich niet alleen in de talige leerinhouden, maar ook in de rijke uitnodigende leeromgeving waarin leerlingen les krijgen. In de klaslokalen hangen bijvoorbeeld ‘woord-labels’ bij allerlei voorwerpen, zodat woorden voortdurend betekenis krijgen. Ook hangen er posters met woordnetwerken, waarin relaties tussen verschillende woorden zichtbaar zijn gemaakt.
Verlengde onderwijstijd
In de tweede plaats heeft basisschool De Grebbe op basis van de onderwijsbehoeften van de leerling- populatie gekozen voor verlengde onderwijstijd. De school biedt vijf gelijke schooldagen aan van 8.45 uur tot 15.00 uur. Volgens de school helpt deze gelijke verdeling de leerlingen aan een beter ritme en minder vermoeidheid. Kleuters kunnen tussen de middag nog thuis eten, terwijl leerlingen van groep 3 tot en met 8 op school eten samen met de leerkracht. In totaal biedt De Grebbe tijdens de acht jaar durende basisschoolperiode 800 uur meer onderwijstijd aan dan vereist volgens de norm. Deze verlengde onderwijstijd maakt het mogelijk extra aandacht aan taal en rekenen te besteden zonder dat dit ten koste gaat van het overige onderwijs.
Sterrengroep
Speciaal voor leerlingen die veel moeite hebben met taal, organiseert basisschool De Grebbe de sterrengroepen. Groepsdoorbrekend worden leerlingen met ongeveer hetzelfde niveau ’s ochtends uit de klas gehaald om in de sterrengroep spelenderwijs te oefenen met lezen, spreken en het begrijpen van Nederlandse woorden en zinnen. Aan de hand van thema’s leren zij woorden in betekenisvolle context. Bijvoorbeeld een sterrengroeples met het thema ‘circus’. Aan de hand van afbeeldingen wordt spelenderwijs betekenis gegeven aan woorden als publiek en applaus. De taalspecialist omschrijft steeds een van de woorden, waarna leerlingen met een vliegenmepper zo snel mogelijk de bijbehorende afbeelding moeten ‘meppen’. Afsluitend kijken de leerlingen een filmpje, waarin alle woorden nog eens langskomen. In de sterrengroepen wordt ook aandacht besteed aan de basis van rekenen, zoals aan de woordjes die kinderen voor rekenen nodig hebben: meer, minder, erbij, eraf.
Onderwijs op maat
Kenmerkend voor basisschool De Grebbe is de nadruk op onderwijs op maat. Allereerst houden leerkrachten tijdens de instructie én de verwerking van de lesstof rekening met verschillen tussen leerlingen. Daarnaast werkt de school op gezette tijden op onderdelen groepsdoorbrekend bij taal, rekenen, begrijpend lezen, technisch lezen en spelling. Leerlingen uit groep 6 wonen bijvoorbeeld een taalles in groep 5 bij, omdat dit beter bij hun niveau past. Een sterk punt van de school is dat leerkrachten, wanneer nodig, methoden loslaten en in plaats daarvan voor een groot deel van de leerlingen individuele leerlijnen ontwikkelen. In deze individuele leerlijnen stelt de leerkracht haalbare doelen vast met bijbehorende middelen voor een bepaalde vastomlijnde periode. Doordat de inhoud, het niveau en het tempo van de leerlijn is aangepast aan de onderwijsbehoefte van de betreffende leerling, ervaart de leerling een gevoel van competentie. Naast deze individuele leerlijnen zorgen de grote beschikbaarheid van specialisten binnen de school en de ‘sterrengroep’ (zie kader op de vorige bladzijde) ervoor dat leerlingen die dat nodig hebben, meer hulp of aandacht krijgen.
Pedagogisch klimaat
Vanwege de straatcultuur die in de buurt heerst en het lage zelfvertrouwen van een groot deel van de leerlingen, zet basisschool De Grebbe hoog in op een veilig en sterk pedagogisch klimaat. Leerkrachten stellen hoge (haalbare) doelen en spreken hoge verwachtingen uit naar leerlingen. Daarnaast biedt de school structuur en duidelijkheid, passend bij de behoeften van de leerlingpopulatie. Op deze manier hoopt De Grebbe dat leerlingen een groter competentiegevoel krijgen en hun talenten benutten. Verder laat de school regelmatig onderzoeken in hoeverre leerlingen en personeel zich veilig voelen en in hoeverre leerlingen en ouders tevreden zijn. Gezien de achtergrond van het grootste deel van hun leerlingen doet De Grebbe allerlei (culturele) excursies om de school- en thuiswereld van de leerlingen uit te breiden. Leerlingen uit groep 1 gaan bijvoorbeeld samen met hun leerkrachten met de trein naar Roosendaal, zodat de kleuters kennismaken met het openbaar vervoer. Ook gaan leerlingen regelmatig met school naar een museum en heeft schoolportretten: basisschool de grebbe de school een rijk wereldoriënterend onderwijsaanbod op diverse leerpleinen (bijvoorbeeld leerplein koken, leerplein gezondheid, leerplein kunst). Het onderwijs op deze leerpleinen integreert verschillende vakken en legt steeds de link met taal en rekenen. Het leerplein Onderzoekend en Ontwerpend Leren (OOL) bijvoorbeeld, vindt plaats in De Grebbe Plaza, een oude Mercedesgarage naast de school. De leerlingen doen daar zelf onderzoekjes, doen ideeën op en maken ontwerpen. Ze leren door onderzoeken en ontwerpen om te gaan met allerlei materialen en gereedschappen.
Opbrengstgericht werken
De directie en het team van basisschool De Grebbe hebben goed zicht op de onderwijsbehoeften van hun leerlingpopulatie en stemmen hun onderwijs daar voortdurend op af. Het team is zich ervan bewust dat een groot deel van hun leerlingen een forse taalachterstand heeft. Basisschool De Grebbe stelt hoge tussen- en einddoelen gebaseerd op referentieniveaus, methoden, leerlijnen en toetsen. De school analyseert en evalueert deze streefdoelen in een cyclisch proces op individueel, groeps- en schoolniveau. Als dat nodig is, stelt de school de streefdoelen bij of worden verbeteringen aangebracht. Afspraken tussen intern begeleider en leerkracht die volgen uit analyses van toetsresultaten, worden structureel vastgelegd in zeer concrete groeps- en dagplannen. Wanneer schoolbreed verbeteractiviteiten ingezet moeten worden om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen of verhogen, wordt het hele team betrokken bij de keuze voor de inhoud en/of vorm van deze verbeteractiviteit. Vervolgens wordt deze verbeteractiviteit vastgelegd in het jaarplan van de school. De kwaliteit van het onderwijs op basisschool De Grebbe wordt door dit cyclische proces continu gemonitord en geborgd.
Samenwerking en ouderbetrokkenheid
Basisschool De Grebbe werkt nauw samen met de inpandige peuterspeelzaal ’t Eekhoorntje. De ontwikkeling van leerlingen wordt daardoor al gevolgd en hulp kan al gepland worden vanaf het moment dat peuters op ’t Eekhoorntje zitten. Tevens zorgt de samenwerking voor een doorgaande leerlijn van de peuterspeelzaal naar de kleuterklassen van basisschool De Grebbe. Zo komen peuters van ’t Eekhoorntje soms alvast samen een ochtend of middag meedoen in groep 1 van De Grebbe en maken ze kennis met de manier van werken en leren in groep 1. Wanneer een kind van ’t Eekhoorntje overstapt naar groep 1 van De Grebbe, vindt een overdrachtsgesprek plaats tussen de peuterleidster, ouders en de leerkracht van groep 1.
De Grebbe en ’t Eekhoorntje hanteren tevens een gezamenlijk ouderbeleid: zij stimuleren ouders om actief betrokken te zijn bij de ontwikkeling van hun kinderen. Het lukt basisschool De Grebbe steeds beter om ouders te betrekken, ondanks dat de ouder- populatie weinig onderwijsondersteunend gedrag vertoont of niet gewend is zich zo op te stellen. Er is bijvoorbeeld elke vrijdagochtend op de voor- en vroegschool een voorleesinloop, waarbij ouders wat langer op school blijven om met hun kind te lezen. De leerkracht leest op zo’n ochtend ook voor en fungeert als rolmodel. Verder worden er bijvoorbeeld voorleesboekjes die passen bij het thema van de maand/week, uitgeleend aan ouders. De ouderkamer, waar regelmatig bijeenkomsten en (taal)cursussen plaatsvinden, speelt ook een belangrijke rol. Er wordt bijvoorbeeld maandelijks in de ouderkamer gekookt met ouders, waarbij aandacht geschonken wordt aan gezondheid. Naast de samenwerking met ’t Eekhoorntje, werkt basisschool De Grebbe nauw samen met het voortgezet onderwijs. Zo heeft De Grebbe in samenwerking met het voortgezet onderwijs een pilot opgezet voor een doorgaande lijn voor begrijpend lezen, rekenen, studievaardigheden en studiehouding. In groep 7 en 8 krijgen leerlingen huiswerk mee om ze onder andere voor te bereiden op de werkwijze in het voortgezet onderwijs.
Nadruk op professionalisering
Kenmerkend voor de directie van basisschool De Grebbe is doelgericht leiderschap met grote nadruk op continue onderwijsontwikkeling en voortdurend professionaliseren van leerkrachten en hun didactisch handelen. De directeur kent de talenten van de leerkrachten en zorgt dat deze talenten de hele school ten goede komen. Leerkrachten doen waar zij goed in zijn en brengen dit vervolgens over op hun collega’s, zodat hun talent schoolbreed benut wordt. Een leerkracht van combinatiegroep 1/2 heeft bijvoorbeeld, in goed overleg met de directie, een onderzoek gedaan naar interactief voorlezen. Dit onderzoek deed zij in het kader van haar masteropleiding Special Educational Needs. De uitkomsten van haar onderzoek heeft ze vervolgens in de school in praktijk gebracht en daar haar collega’s in meegenomen. Dit interactief lezen wordt nu eerst toegepast in de gecombineerde groepen 1 en 2, waarna het bij succesvolle ervaringen in de hele school geïmplementeerd wordt. Nog een voorbeeld: de taal-, rekenen gedragsspecialisten op de school begeleiden niet alleen de leerlingen in hun onderwijsbehoeften, maar volgen ook het handelen van de leerkrachten en geven hen ondersteuning en feedback.
Door de nadruk die de schoolleiding legt op de professionalisering van leerkrachten, heeft een groot deel van het team van De Grebbe een post-initiële masteropleiding afgerond. Dit leidt tot bovengemiddeld opgeleide leerkrachten die gedreven, zelfstandig, flexibel en professioneel zijn. Leerkrachten van basisschool De Grebbe hebben de daadkracht en kennis in huis om af te wijken van methodes en volledig te vertrouwen op de door henzelf ontworpen leerlijnen voor leerlingen. De professionaliteit van deze leerkrachten draagt bij aan het grote succes van de school. Het team werkt transparant en de schoolleiding ziet erop toe dat de ingeslagen weg gevolgd wordt. Er is sprake van gespreid en doelgericht leiderschap, waarbij zowel de directie als het team dragers zijn van een dynamische schoolontwikkeling.