Burgerschap avant la lettre
Weblogs
Mijn allereerste baan was lesmateriaal ontwikkelen voor Amnesty International. Ik maakte lessen over de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, over martelen en over de doodstraf. En dat voor groep 7-8 en voor brugklassen. We noemden dit mensenrechteneducatie. Dit had veel raakvlakken met vredeseducatie, in die tijd (1985) ook erg in zwang. Later werd ik projectleider ontwikkelingseducatie en hield ik me bezig met hoe we kinderen in het basisonderwijs kennis konden laten maken met kinderen in ontwikkelingslanden. Ik deed ook onderzoek naar hoe “onze” kinderen dachten over de kinderen daar. Een kenmerkende uitspraak van een jongen destijds was: “ze hebben daar soms geen hersenen”. Er was dus veel voer om in het onderwijs hard aan de slag te gaan met vooroordelen. Voor alle maatschappelijke problemen kon het onderwijs wel een oplossing bieden. Natuur- en Milieu-educatie (NME) was kort daarop het onderwijsantwoord op het toen voor het eerst erkende probleem milieuvervuiling. Wereldoriëntatie werd de vergaarbak om de wereld te verbeteren. Het was eigenlijk zo gek nog niet.
Wettelijk geregeld
Zo’n 30 jaar later hebben we dit allemaal natuurlijk veel beter geregeld. Het is immers de wettelijke plicht voor scholen om, naast een heleboel in kerndoelen vastgelegde onderwerpen, ook burgerschapsonderwijs aan te bieden. Dat hebben we bij de inspectie nu eens onderzocht. En wat kwam daar uit? Iedereen vindt het ongelooflijk belangrijk en iedereen doet er ook ontzettend veel aan. Heel herkenbaar. Als ik er tijdens een schoolbezoek naar vraag, dan buitelen de projecten en goede doelen acties over elkaar. Heel goed! Wanneer ik dan vervolgens vraag naar doorgaande lijnen en wat de doelen zijn die ze met de leerlingen willen bereiken, dan blijft het antwoord vaak in de lucht hangen. Dat is ook precies wat dit onderzoek uitwees. Teamleden op scholen hebben vaak nog geen gezamenlijk en overeenkomstig beeld van wat ze willen aanbieden en wat ze willen bereiken.
Verbinding
Op de school waar ik het laatst was, en die vernoemd is naar een verzetsheld, hadden ze hun burgerschap als motto op de deur: samen leren, samen spelen en samen werken. Dat is natuurlijk in de kern waar het om gaat. Veel scholen zijn daar mee bezig, gelukkig. De één wat systematischer dan de ander. Ook bij de recente verkiezingen en de in alle partijprogramma’s genoemde roep om verbinding lijkt deze maatschappelijke opdracht voor het onderwijs weer van het grootste belang. Misschien kan ik iemand nog blij maken met een (natuurlijk wel enigszins gedateerd) lespakket over mensenrechten. Mits dit natuurlijk opgenomen wordt in doordachte leerlijnen over sociale vaardigheden en democratisch burgerschap.
Monique Okkerse
Monique Okkerse werkt sinds 2013 als inspecteur bij de Inspectie van het Onderwijs. Daarvoor was zij werkzaam als manager, onderwijsadviseur, schoolbegeleider en ontwikkelaar van lesmaterialen.
Benieuwd naar alle resultaten van het onderzoek naar burgerschapsonderwijs? Lees hier het onderzoeksrapport.
Meer weblogberichten
Reactiemogelijkheid gesloten
U kunt geen reactie meer plaatsen.
Reacties
-
Goh wat leuk, vermoedelijk heb ik jouw werk gebruikt in mijn eerste klus: een handboek opzetten over mensenrechten en -plichten voor middelbaar scholieren. Die (onbetaalde) klus heb ik overigens niet af kunnen maken omdat ik mijn eerste baan kreeg, en dat was misschien maar goed ook want ik was een volstrekte amateur op educatiegebied.