Weblog: Burgerschapsonderwijs is meer dan een leuke activiteit
Weblogs
Jaren geleden heeft ‘Den Haag’ besloten dat scholen aandacht moeten besteden aan burgerschapsonderwijs & sociale integratie. Destijds was ik directeur van een basisschool. Net als mijn collega’s op andere scholen schreef ik een beleidsstuk waarin beschreven stond wat wij aan burgerschapsonderwijs deden. Het was een opsomming van dingen die we als school al deden en waar ik als directeur de relatie met burgerschap zag. De vraag of deze activiteiten echt bijdroegen aan het samen leren leven en werken in een inclusieve maatschappij waarin iedereen meedoet en niemand uitgesloten is, stelde ik mezelf niet of nauwelijks.
Wat doe je echt?
Als inspecteur kijk ik nu op scholen ook naar burgerschap & sociale integratie. Ik wil dan weten wat het aanbod van de school is, maar ook hoe het beleid geregeld is. Bij de vragen die ik stel, herken ik de zoektocht naar antwoorden uit mijn eigen praktijk. Het verschilt wanneer ik leerkrachten vraag wat zij onder ‘burgerschap’ verstaan, of wanneer ik het aan de directie vraag. Leerkrachten vinden het vaak moeilijk te omschrijven en zoeken naar voorbeelden uit lessen die ze toch al geven. De directie verwijst al snel naar beleid dat in de kast staat, maar komt ook vaak uit bij de missie en visie van de school. Maar de vragen ‘wat doe je nou echt?’ en vooral: ‘wat is daarvan het resultaat?’ blijven in eerste instantie niet zelden onbeantwoord.
Waardevolle gesprekken die je regelmatig moet voeren
Als we even de tijd nemen voor het onderwerp, zijn de gesprekken over het algemeen aangenaam en verfrissend. Het zijn waardevolle gesprekken, voor mij en voor de school. Alleen al de vragen als ‘wat zouden mensen volgens de school moeten doen om een goed burger te zijn?’ of ‘wat zouden leerlingen over burgerschap & sociale integratie moeten weten als ze van school gaan?’ leveren voldoende gespreksstof op en doet de mensen op school beseffen dat dit een gesprek is dat je regelmatig met elkaar moet voeren.
Mooie voorbeelden van burgerschapsonderwijs
Ik heb niet alleen waardevolle gesprekken gevoerd, maar ook mooie voorbeelden van burgerschapsonderwijs gezien. Bijvoorbeeld van een leerkracht die het Jeugdjournaal nabespreekt met de klas. Tijdens dat gesprek is ruimte voor diverse meningen en wordt discussie gevoerd met respect voor elkaar en ieders inbreng. Daar werd ik blij van en ik hoopte van harte dat dit past bij de doorgaande lijn en het beleid van de school en dat het niet alleen de kwaliteit is van de begeleidende leerkracht. Zo’n voorbeeld is voor mij een mooi startpunt voor het gesprek later op de inspectiedag.
Lagerhuisdebat: iedereen doet mee
Rondom verkiezingen zie ik burgerschapsonderwijs ook opbloeien. (Maar ik bedenk dan direct dat er lichtingen leerlingen zijn die toevallig geen verkiezingsjaar meemaken tijdens de daarvoor geschikte leerjaren in hun basisschoolperiode en daardoor deze mooie lessen missen.) Laatst was ik getuige van een ‘Lagerhuisdebat’ waarin leerlingen stellingen van hun zelf opgerichte politieke partij mochten verdedigen. Ook belangstellende ouders waren aanwezig en mochten deelnemen aan de discussies. Kinderen leerden hier niet alleen presenteren, debatteren en discussiëren, maar ook accepteren, respecteren en ‘polderen’. Iedereen mag er zijn en iedereen doet mee.
Wat wil je dat leerlingen ervan leren?
Meer dan in de tijd dat ik als directeur beleid mocht schrijven over ons burgerschapsonderwijs, besef ik dat het meer is dan een opsomming van dingen die je doet. Het gaat meer om de vraag waarom je het doet. Gezelschapspelletjes doen met leerlingen en bejaarden in een tehuis is leuk, maar waarom doe je dat, wat wil je er mee bereiken en wat wil je dat de leerlingen ervan leren?
Ik zou het fijn vinden als lezers van dit stuk op school met elkaar in gesprek gaan over de vraag of de school tevreden is over het burgerschapsonderwijs zoals dat op school vorm krijgt. Volgens mij doet de school daarmee zichzelf en onze maatschappij een groot plezier!
M@rk Oortwijn
Een groot deel van het leven van M@rk is onderwijs. Al sinds zijn kleutertijd bezoekt hij scholen, met diverse petten op. Thuis vult onderwijs ook een groot deel van de tijd. Zijn vrouw staat voor de klas en zijn drie kinderen volgen onderwijs op verschillende scholen. Als hobby schrijft M@rk over onderwijs, zoals in deze blog.